بیماری پریودنتال لثه با چه روش هایی درمان می شود؟

بیماری پریودنتال لثه حدود 50 درصد از افراد 30 سال و سنین بالاتر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری منجر به از دست دادن دندان، نیاز به دندان مصنوعی و مجموعه‌ای از مشکلات اضافی بهداشت دهان می‌شود. علیرغم اینکه طبق گزارشات، این بیماری معمولی است، اما به دلیل مشکلات زیادی که ایجاد می‌کند، درمان کامل آن اهمیت زیادی دارد. این بیماری تفاوتی قائل نمی‌شود و هر کسی را با هر سن و جنسیتی درگیر می‌کند. انتخاب روش درمانی بیماری لثه که شامل روش جراحی یا غیرجراحی است، به مرحله بیماری، حالت بافت لثه و دندان و سلامت عمومی شخص بستگی دارد.

بیماری پریودنتال چیست؟

تورم و خونریزی لثه‌ها از اولین نشانه‌هایی است که، باکتری باعث عفونت لثه شده است. اگر درمان آغاز نشود، عفونت می‌تواند گسترش یافته و ساختار حمایت کننده دندان را در استخوان فک از بین ببرد. سرانجام دندان‌ها شل شده و باید کشیده شوند.

بیماری‌های پریودنتال، عفونت‌ ساختارهای اطراف دندان‌ها هستند، که شامل لثه‌، رباط‌های پریودنتال و استخوان دندانی یا آلوئولار است. در مراحل اولیه بیماری پریودنتال – التهاب لثه – لثه عفونی شده و در موارد شدیدتر این بیماری، تمامی بافت‌ها دچار عفونت می‌شوند.

دانشمندان سال‌های متمادی تلاش کردند که علت بیماری پریودنتال لثه را پیدا کنند. اکنون به خوبی پذیرفته شده است که انواع مختلفی از باکتری در پلاک یا جرم دندان، عامل اصلی این بیماری است. محققان همچنین در حال بررسی این موضوع هستند که چگونه گسترس عفونت لثه، سلامت عمومی دهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

در سال‌های اخیر، ارتباط بیماری لثه با دیگر مشکلات بهداشتی مشخص شده است و این یک موضوع جدید و هیجان انگیز برای تحقیق خواهد بود، اما بحث‌برانگیز است. بررسی‌ها پاسخ‌های متعددی را درباره میزان ارتباط بین بیماری لثه و دیگر مشکلات پزشکی نشان می‌‌دهد و باید تحقیقات بیشتری انجام شود.

محققان احتمال ارتباط بین بیماری لثه و بیماری‌هایی که در زیر بیان شده، را بررسی می‌کنند:

• تصلب شریان و بیماری قلبی – بیماری لثه ممکن است خطر انسداد شریان و بیماری قلبی را افزایش ‌دهد، گرچه اندازه این ارتباط مشخص نیست. همچنین این باور وجود دارد که بیماری لثه، شرایط بیماری قلبی را که فرد به آن دچار است، وخیم‌تر می‌کند.
• سکته مغزی – بیماری لثه خطر انواع سکته را که ناشی از انسداد سرخرگ است، افزایش می‌دهد.
• دیابت – افرادی که مبتلا به دیابت و بیماری پریودنتال هستند، ممکن است در کنترل قند خون خود نسبت به افراد دیابتی با لثه‌های سالم، با مشکلات بیشتری مواجه شوند.
• بیماری تنفسی – بیماری لثه می‌تواند موجب عفونت ریه شود و مشکلات موجود ریه را وخیم‌تر کند، زیرا باکتری از دهان به ریه‌ می‌رسد.

علت بیماری پریودنتال چیست؟

بیماری پریودنتال توسط باکتری جرم دندانی ایجاد می‌شود، که مواد چسبناکی هستند که چند ساعت پس از مسواک زدن روی دندان تشکیل می‌شوند. جالب است بدانید که علت بیشتر این مشکلات، واکنش بدن به عفونت باکتریایی است. سلول‌های سیستم ایمنی بدن در تلاش برای از بین بردن این باکتری، موادی را آزاد می‌کنند که منجر به التهاب و از بین رفتن لثه، رباط پریودنتال یا استخوان آلوئولار می‌شود و باعث ایجاد تورم، خونریزی لثه، علائم التهاب لثه (مراحل اولیه بیماری پریودنتال) و شل شدن دندان‌ها، علائم شدید بیماری پریودنتیت (مراحل پیشرفته بیماری ) می‌شود.

بهداشت دهانی مناسب و مراقبت‌های دندانپزشکی بطور منظم (شش ماه یکبار یا اگر دچار بیماری لثه هستید، بیشتر اوقات برای بررسی مراجعه کنید) می‌تواند از بیماری پریودنتال لثه جلوگیری کند. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن بطور روزانه و انجام صحیح آن، مقدار زیادی از جرم را از روی دندان‌ها پاک می‌کند. پاکسازی تخصصی دندان توسط دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان، جرم دندان را در نواحی که دسترسی مسواک و نخ دندان دشوار است، تحت کنترل قرار می‌دهد.

اگر بهداشت دهان کامل انجام نشود یا چکاپ‌های دندان نامنظم شود، روی دندان‌ جرم تشکیل شده و سرانجام این جرم‌ها به زیر خط لثه نفوذ می‌کنند. باکتر‌ی‌ها به راحتی در آن ناحیه مستقر می‌شوند زیرا مسواک قادر به پاکسازی آن نیست. کشیدن صحیح نخ دندان، جرم سطحی دندان را تمیز می‌کند، اما اگر این جرم‌ها بطور کامل برداشته نشوند، باکتری به رشد خود ادامه داده و عفونت شدید ایجاد می‌کند. تجمع جرم، منجر به التهاب لثه خواهد شد. همانطور که بافت لثه متورم می‌شود، از سطح دندان جدا شده و فضا و پاکتی بین دندان و لثه ایجاد می‌شود. با توجه به اثر گلوله برفی، این پاکت‌ها محلی برای تجمع بیشتر جرم شده که باعث می‌شود از بین بردن جرم سخت‌تر شود. اگر این مشکل درمان نشود، واکنش التهابی نسبت به باکتری جرم دندان، به رباط پریودنتال و استخوان آلوئولار گسترش می‌یابد و این ساختارهای دندانی را از بین می‌برد.

مشکل دیگری که وجود دارد این است که، اگر جرم روی دندان‌ها تجمع پیدا کند، با گذشت زمان بافت آن بصورت توده‌ای درآمده یا سخت شده و به رسوب (معمولاً تاتار نامیده می‌شود) تبدیل می‌شود. چون رسوب محکم‌تر از مینای دندان یا سمنتوم (لایه‌ای که ریشه دندان را می‌پوشاند) است و جرم‌های بیشتری به آن متصل می‌شود، به شکل مارپیچ به سمت پایین حرکت خود را ادامه می‌دهد. استفاده از خمیردندان‌های کنترل‌کننده تاتار، می‌تواند به کاهش تجمع رسوب اطراف دندان کمک کند، اما این خمیردندان نمی‌تواند بر تاتارهایی که پیش از این در زیر خط لثه تشکیل شده، اثر بگذارد.

خطرات و پیشگیری

گرچه تجمع جرم باکتریایی، علت اصلی بیماری پریودنتال است، اما چندین عامل دیگر شامل دیگر بیماری‌ها، داروها و عادات دهانی نیز منجر به این بیماری می‌شود. این عوامل خطر بیماری لثه را افزایش می‌دهند یا هنگامی که لثه دچار عفونت شده، باعث تشدید آن می‌شوند.

ژنتیک

داشتن قابلیت ژنتیکی به این معنی نیست که بیماری لثه اجتناب‌ناپذیر است. حتی افرادی که به دلیل ساختار ژنتیکی، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری  پریودنتال لثه هستند، می‌توانند با مراقبت‌های مناسب دهانی، از آن پیشگیری کرده و آن را تحت کنترل درآورند.

سیگار کشیدن و مصرف دخانیات

سیگار کشیدن خطر بیماری پریودنتال لثه را افزایش می‌دهد و هرچه بیشتر و طولانی‌تر سیگار کشیده شود، این خطر بیشتر می‌شود. اگر شخص به بیماری پریودنتال مبتلا باشد، سیگار کشیدن باعث وخامت آن می‌شود. سیگار عامل اصلی بیماری پریودنتال است که نسبت به درمان مقاوم است. در افراد سیگاری رسوب بیشتری روی دندان‌ها جمع شده و هنگامی که دچار بیماری لثه هستند، پاکت‌های پریودنتال عمیق‌تر می‌شود و هنگامی که بیماری پیشرفت می‌کند، احتمال از دست دادن استخوان بیشتر است. برخلاف عوامل دیگری که بر سلامت لثه‌ها اثر می‌گذارد، این تنها عاملی است که می‌توان آن را کنترل کرد. ترک سیگار می‌تواند نقش مهمی در کنترل بیماری پریودنتال لثه داشته باشد.

نامرتبی و شلوغی دندان‌ها، بریس و بریج دندان

هرچیزی که دسترسی مسواک و نخ دندان را به تمامی نواحی دندان سخت کند، احتمال تشکیل جرم و رسوب را در نواحی بالا و پایین خط لثه افزایش می‌دهد و خطر بروز بیماری لثه بیشتر می‌شود. متخصصان دندانپزشکی می‌توانند بهترین راه برای تمیز کردن دندان را بخصوص در شرایطی که تمیز کردن آنها سخت است، به شما نشان دهند. به عنوان مثال، ابزارهای خاص و روش‌های نخ دندان کشیدن وجود دارد که نواحی اطراف بریج و زیر بریس دندان را تمیز می‌کنند. اگر دندان‌ها شلوغ و نامرتب باشند، متخصص دندانپزشکی می‌تواند درمان‌های ارتودنسی را برای صاف و مرتب کردن به شما پیشنهاد دهد و اینکار به پیشگیری از ابتلا به بیماری پریودنتال کمک می‌کند.

دندان قروچه، بهم فشردن و ساییدن دندان‌ها روی هم

این عادات باعث ایجاد بیماری پریودنتال نمی‌شود اما اگر دندان دچار التهاب باشد، می‌تواند شدت بیماری را افزایش دهد. فشار بیش از حدی که توسط این عادات روی دندان وارد می‌شود، شکستن رباط پریودنتال و استخوان را تسریع می‌کند. بیماران در بسیاری از موارد می‌توانند با تشخیص زمانی که این عادت رخ می‌دهد و سپس آرام کردن خود، روش‌های توقف این عادت را به سادگی یاد بگیرند. اگر این تلاش به نتیجه نرسید، متخصص دندانپزشکی می‌تواند از ابزارهای محافظ متداول (گاهی اوقات گارد اکلوزال، محافظ دندانی یا نایت گارد نامیده می‌شود) استفاده کند که به کاهش فشار ناشی از ساییدن دندان یا دندان قروچه کمک می‌کند.

استرس

استرس می‌تواند بیماری پریودنتال لثه را تشدید کرده و درمان آن را سخت‌تر کند. استرس باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شده، که کار مبارزه بدن با عفونت که شامل بیماری پریودنتال است را با مشکل مواجه می‌کند.

نوسان هورمون‌ها

هر زمان که هورمون‌ها در بدن دچار نوسان می‌شوند، تغییراتی در دهان بوجود می‌آید. بلوغ و بارداری و همچنین یائسگی می‌تواند بطور موقت خطر و شدت بیماری لثه را افزایش دهد.

داروها

چندین نوع دارو وجود دارد که می‌تواند باعث خشکی دهان، یا زروستومیا (xerostomia) شود، این داروها شامل داروهای ضدافسردگی، ادرارآور و داروهای فشار خون بالا است. هنگامی که مقدار کافی بزاق برای محافظت از دندان وجود ندارد، احتمال تشکیل جرم بیشتر است. داروهای دیگری نیز می‌توانند منجر به بزرگتر شدن لثه شوند، که به نوبه خود احتمال تجمع جرم در آنجا بیشتر می‌شود. این داروها شامل فنی‌توئین (دیلانتین و دیگر نام‌های تجاری) برای کنترل تشنج؛ سیکلوسپورین (نئورال، ساندیمون) جهت کاهش سیستم ایمنی؛ و نفیدییپن (آدالات، کاردیزم و دیگر برندها) و دیگر داروهای مسدود کننده کانال کلسیم هستند که برای درمان آنژین و دیگر بیماری آریتمی قلبی مصرف می‌شوند.

بیماری‌ها

گرچه مکانیسم‌های دقیقی تشخیص داده نشده، اما بیماری‌های خاصی هستند که احتمال ابتلا به بیماری‌های پریودنتال لثه را افزایش می‌دهند. به عنوان مثال افرادی که مبتلا به دیابت هستند، نسبت به افرادی که دیابت ندارند، بیشتر به التهاب لثه مبتلا شده و احتمال تشدید آن بیشتر است. بیماری‌های دیگری مانند لوسمی یا سرطان خون، ایدز یا HIV نیز خطر ابتلا به بیماری پریودنتال لثه را بیشتر می‌کنند. اگر شخص به یکی از این بیماری‌ها مبتلا باشد، کنترل بیماری پریودنتال سخت‌تر است، اما یک متخصص دندانپزشکی ماهر که از خطرات جانبی و مشکلات آگاه است، قادر است راهنمایی مورد نیاز را برای حفظ سلامت لثه به شما پیشنهاد دهد.

کمبود مواد مغذی

تاثیر مواد مغذی برای سلامت عمومی بدن شامل سیستم ایمنی و سلامت لثه و دهان اهمیت دارد.

درمان بیماری پریودنتال

بیماری لثه (پریودنتال) با روش‌های مختلفی درمان می‌شود که با توجه به مرحله بیماری، چگونگی واکنش بدن به درمان‌های اولیه و سلامت عمومی شما انتخاب می‌شود.

پس از ارزیابی کامل لثه، پیشنهادات درمانی می‌تواند شامل درمان‌های غیرجراحی تا درمان‌های جراحی باشد. روش‌های غیرجراحی رشد باکتری را کنترل می‌کند. درمان‌های جراحی بافت اطراف را بازسازی کرده و از دندان حمایت می‌کند.

دندانپزشک یا متخصص لثه می‌تواند اکثر این روش‌های درمانی را در مطب انجام دهد. زمان مورد نیاز برای اجرای این روش‌های درمانی، شدت بیماری و زمان مورد نیاز جهت بهبودی، در یک بیمار نسبت به بیمار دیگر متفاوت است. عوامل دیگر، نوع و مقدار درمان و سلامت عمومی بیمار است. بی‌حسی موضعی برای بی‌حس کردن ناحیه درمان قبل از شروع درمان بکار می‌رود. در صورت لزوم، داروی آرام‌بخش به بیمار داده می‌شود.

داروها

آنتی‌بیوتیک می‌تواند همراه با جراحی و دیگر روش‌های درمان یا به تنهایی استفاده شود. آنتی‌بیوتیک باکتری بیماری پریودنتال را کاهش داده یا بطور موقت از بین می‌برد. آن‌ها از تخریب اتصال دندان به استخوان جلوگیری می‌کنند.

کلرهگزیدین (پریدکس، پریوچیپ، پریوگارد و دیگر برندهای بدون نسخه موجود) یک داروی آنتی‌بوتیک است که برای کنترل جرم دندان و التهاب لثه در دهان یا در پاکت‌های پریودنتال (فضای بین لثه‌ها و دندان‌ها) مصرف می‌شود. داروهایی با عنوان دهان شویه یا با عنوان تراشه حاوی ژلاتین وجود دارند که پس از درمان ریشه، در پاکت لثه قرار داده می‌شوند. این دارو به آرامی در طول 7 روز آزاد می‌شود. آنتی‌بیوتیک‌های دیگر شامل داکسی‌سایکلین، تتراسایکلین و میانوسایکلین است که برای درمان بیماری لثه مصرف می‌شود.

علاوه بر این، اغلب، استفاده از خمیردندان‌های بدون نسخه که تری‌کلوزان نامیده می‌شوند توصیه می‌شود. این خمیردندان حاوی فلوراید و یک آنتی‌بیوتیک است که جرم دندان و التهاب لثه را کاهش می‌دهد.

جرم‌گیری تخصصی دندان

در طول چکاپ معمول دندان، دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان، جرم و رسوب دندان را که روی سطح دندان تجمع یافته و سخت شده، از بین می‌برد. (جرم، لایه‌ای است که دندان را می‌پوشاند، که می‌توند باعث پوسیدگی و بیماری لثه شود. تاتار، رسوب سخت و ضخیم زردرنگی است که روی دندان ایجاد می‌شود) هنگامی که جرم و رسوب به سطحی از تجمع می‌رسند، فقط با جرم‌گیری تخصصی می‌توان آن‌ها را از بین برد. جرم‌گیری دندان، جرم و تاتار را از بالا و پایین خط لثه در تمامی نواحی دندان‌ها از بین می‌برد. اگر نشانه‌های بیماری لثه دارید، دندانپزشک ممکن است جرم‌گیری تخصصی دندان را برای بیش از دوبار در سال به شما پیشنهاد دهد.

اسکیلینگ (جرم‌گیری) و درمان ریشه

این روش که جرم‌گیری عمیق و روش غیرجراحی است و تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. جرم‌ سخت و رسوب (تاتار نیز نامیده می‌شود) از نواحی بالا و پایین خط لثه برداشته می‌شود (اسکیلینگ). همچنین هر لکه سختی که روی نواحی عمیق دندان ایجاد شده، تمیز می‌شود. تمیز کردن نواحی عمیق دندان، باکتری را از بین می‌برد و سطح تمیز لثه‌ها دوباره به دندان‌ها متصل می‌شود.

روش‌های خاص

گاهی اوقات کنترل جرم و التهاب بافت لثه را می‌توان بدون جراحی انجام داد. آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند ماینوسایکلین HCI (ارستین) یا کلروهگزیدین (پریوچیپ) را می‌توان در دهان در فضای بین لثه و دندان (پاکت پریودنتال) قرار داد.

جراحی فلپ / جراحی حذف پاکت پریودنتال

در طول این روش درمانی، لثه به سمت بالا کشیده می‌شود و رسوب برداشته می‌شود. در برخی موارد، سطوح نامنظم استخوان آسیب دیده، هموار می‌شود. اینکار، نواحی را که در آن باکتری‌های بیماری‌زا پنهان می‌شوند، محدود می‌کند. سپس لثه‌ها در جای خود قرار داده می شوند و در نتیجه بافت لثه بطور کامل به دندان متصل می‌شود. حذف فضای بین لثه و دندان نیز، نواحی رشد باکتری‌های مضر را کم می‌کند. احتمال بروز مشکلات سلامتی جدی که می‌تواند منجر به بیماری پریودنتال شود، کاهش می‌یابد.

پیوند استخوان

در روش پیوند استخوان، از بخش‌هایی از استخوان بیمار، استخوان مصنوعی یا استخوان اهدایی استفاده می‌شود. استخوان پیوندی، جایگزین استخوان– و به رشد مجدد استخوان کمک می‌کند – در نواحی که استخوان به دلیل بیماری پریودنتال از بین رفته، می‌شود. این روش، اتصال دندان به استخوان را حفظ می‌کند. درمان دیگری به نام مهندسی بافت، بدن را تحریک می‌کند تا استخوان و بافت را با سرعت ترمیم کند.

پیوند بافت نرم

این درمان، لثه‌های نازک را تقویت کرده و در نواحی که لثه تحلیل رفته است، جایگزین می‌شود (نواحی که ریشه دندان آشکار شده است). اغلب اوقات بافت پیوندی از سقف دهان گرفته شده و در جای مورد نیاز بخیه زده می‌شود.

بازسازی بافتی هدایت شونده

این روش هنگامی انجام می‌شود که استخوان حمایت کننده دندان، از بین رفته و باعث تحریک رشد استخوان و بافت لثه می‌شود. این درمان همراه با جراحی فلپ انجام می‌شود و تکه کوچکی از پارچه منفذدار بین استخوان و بافت لثه قرار داده می‌شود. این جسم از رشد بافت لثه در نواحی که باید استخوان قرار داشته باشد، جلوگیری می‌کند، به استخوان و بافت پیوندی این امکان را می‌دهد که برای حمایت بهتر از دندان‌ها، دوباره رشد کنند.

جراحی استخوان

جراحی استخوان، حفره‌های سطحی استخوان را که به دلیل تحلیل متوسط تا شدید استخوان ایجاد شده، هموار می‌کند. پس از انجام جراحی فلپ، استخوان اطراف دندان دوباره شکل می‌گیرد تا حفره‌ها را کاهش دهد. اینکار تجمع و رشد باکتری‌ها را سخت می‌کند.

در برخی از بیماران، روش‌های غیرجراحی تمیز کردن و جرم‌گیری ریشه، تنها درمانی است که برای بیماری لثه لازم است. هنگامی جراحی انجام می‌شود که بافت اطراف دندان سالم نباشد و نمی‌توان آن را با روش‌های غیرجراحی ترمیم کرد.