پوسیدگی دندان زمانی رخ میدهد که باکتری و میکروب درون دهان باعث ترشح اسید شوند. این وضعیت باعث به وجود آمدن یک یا چند عدد سوراخ درون دندان خواهد شد که به آن پوسیدگی دندان می‌گویند. عدم درمان پوسیدگی دندان میتواند باعث بروز درد شدید دندان، عفونت و در نهایت از بین رفتن دندان عفونی شود. دندان از سه لایه تشکیل شده است که عبارتند از لایه خارجی یا مینای دندان، لایه میانی یا عاج دندان و لایه مرکزی یا پالپ که عروق خونی و اعصاب در آن قسمت وجود دارد. شایع ترین علت پوسیدگی دندان عدم توجه به بهداشت دهان و دندان و استفاده منظم از مسواک و نخ دندان است. غذا باعث میشود که باکتری‌ها بین دندان‌ها جمع شوند و بیمار دچار درد گسترده از قبیل خستگی، درد شدید عضلانی و احساس سفتی در دهان خود شود که این فاکتورها علائم بارز پوسیدگی دندان هستند. با گذر زمان اسید تولید شده توسط باکتری‌ها باعث از بین رفتن مینای دندان و لایه‌های داخل آن میشود و وضعیت دندان را بدتر خواهد کرد.
به طور منظم به دندان پزشک خود مراجعه کنید زیرا امکان درمان به موقع پوسیدگی دندان و جلوگیری از پوسیدگی مجدد آن وجود دارد. درمان پوسیدگی دندان در مراحل اولیه ساده تر و ارزان تر است. دندان پزشک میتواند برای شناسایی پوسیدگی دندان و سایر مشکلات دندان از عکس برداری توسط اشعه ایکس و معاینات دندان استفاده کند. انجام چکاپ منظم دندان اهمیت بسیار زیادی دارد. بزرگسالان باید حداقل سالی دوبار و کودکان زیر ۱۸ سال باید سالی یک بار توسط دندان پزشک معاینه شوند.
علل پوسیدگی دندان چیست؟
برخی از دلایل پوسیدگی دندان به شرح زیر می‌باشند:
- مصرف غذا و نوشیدنی‌هایی که حاوی مقدار زیادی شکر یا کربوهیدرات هستند.
- مصرف مقدار زیاد مکمل مرکبات که حاوی اسید فراوان هستند.
- مصرف نوشیدنی‌های اسیدی از بین نوشابه و نوشیدنی‌های ورزشی
- خوردن مواد خوراکی شیرین بین وعده‌های غذایی
- عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
- سیگار کشیدن
- عدم مراجعه منظم به دندان پزشک برای انجام چکاپ دندان
- تمیز کردن صحیح دندان‌ها در هنگام استفاده از بریس
- عدم ترشح بزاق در دهان که از این وضعیت تحت عنوان خشکی دهان یاد میشود.
خبر خوبی که باید به شما بدهم این است که این فاکتورها عواملی هستند که شما میتوانید به بهبود آنها بپردازید. با مدیریت مواد غذایی مصرفی و نوشیدنی‌های مورد استفاده، تمیز کردن صحیح دندان‌ها و مراجعه منظم به دندان پزشک شما میتوانید ریسک پوسیدگی دندان و خراب شدن آن را کاهش دهید. به خاطر داشته باشید که دندان به علت وجود باکتری درون پلاک دندانی و همچنین وجود اسید در سایر منابع باعث پوسیدگی دندان خواهد شد. در صورتی که دندان شما حالت چسبندگی دارد یا زبر است علت آن وجود پلاک می‌باشد. با ناخن روی دندان تان بکشید تا بتوانید ماده سفید یا شفاف روی دندان خود را خارج کنید. هرچه پلاک مدت بیشتری روی دندان باقی بماند ریسک پوسیدگی دندان افزایش خواهد یافت.
۵ علامت هشدار دهنده پوسیدگی دندان
علائم و نشانه‌های هشدار دهنده پوسیدگی دندان یا عفونت دندان به شرح زیر می‌باشند:
دندان درد
دندان درد ناشی از عفونت دندان به التهاب پالپ دندان که همان لایه مرکزی دندان است و حاوی پایانه‌های عصبی می‌باشد یا هرگونه آسیب در این ناحیه به علت حساسیت بالایی که دارد به وجود می‌آید.
تورم
هنگامی که لثه متورم میشود دندان نسبت به لمس بسیار حساس و دردناک خواهد شد. تورم شایع ترین علامتی است که بیماران مبتلا به پوسیدگی دندان به آن دچار می‌شوند و میتواند نشانه آبسه دندان باشد. در صورتی که لثه متورم شود دچار بیرون زدگی خواهد شد و تورم ایجاد شده در محل تلاقی دندان و لثه بیشتر به چشم می‌آید. تورم ایجاد شده در لثه ممکن است آن قدر زیاد باشد که باعث پنهان شدن دندان شود یا آنکه رنگ لثه به جای صورتی رنگ قرمز یا سیاه دیده شود.
تنفس بدبو
تنفس بدبو یکی دیگر از علایم و نشانه‌های پوسیدگی دندان است. تنفس بدبو به علت فعالیت حاصل از فعالیت باکتری‌ها درون دهان و همچنین پوسیدگی مواد غذایی باقی مانده بین دندان‌ها و عدم رعایت بهداشت به وجود می‌آید. ضایعات باقیمانده درون دهان باعث تولید ترکیبات سولفور می‌شوند که در بروز تنفس بد بود یا بوی بد دهان نقش دارند.
لکه‌های سیاه و سفید و قهوه ای یا خاکستری روی دندان
لکه‌های سیاه یا قهوه ای روی دندان که با یا بدون احساس درد همراه هستند می‌‌توانند علامت پوسیدگی دندان باشند. این لکه‌ها به صورت لکه‌های حاصل از مصرف چای یا قهوه به صورت کامل سطح دندان را می‌پوشانند یا لکه‌های مجزا روی سطح دندان به وجود می‌آیند.
بدمزه بودن دهان
به غیر از پوسیدگی دندان وجود هر نوع عفونت در دهان میتواند باعث بدمزه شدن دهان شود. در صورتی که پوسیدگی دندان با عفونت لثه همراه شود شما متوجه خواهید شد که دهان تان بدمزه است. مشکلی که در این رابطه وجود دارد این است که پوسیدگی دندان در مواردی که شما دچار درد لثه و دندان نمی‌‌شوید تشخیص داده نخواهد شد. به این ترتیب ممکن است تا مدتی قبل از آن که باکتری به لایه داخلی دندان حمله کند شما دچار این بیماری باشید. در صورتی که شما دچار پوسیدگی دندان باشید حتی اگر احساس می‌کنید که بهتر شده اید باید به دندان پزشک مراجعه کنید تا شما را ارزیابی نماید. تعداد زیادی از افرادی که دچار پوسیدگی هستند در صورتی که مشکل دندان خود را برطرف کنند دندان شان از بین می‌‌رود. اگر شما هم دچار چنین مشکلی هستید قبل از آن که دندان خود را از دست بدهید باید به دندان پزشک مراجعه کنید.
روش‌های ترمیم دندان پوسیده
برخی از روش‌هایی که برای درمان پوسیدگی دندان وجود دارد به شرح زیر می‌باشد:
فلوراید در مراحل اول پوسیدگی دندان
این روش موثر ترین روش برای جلوگیری و محدود کردن گسترش پوسیدگی دندان است. فلوراید به طور طبیعی در چای و برخی از انواع خاص ماهی‌ها و برخی غذاها و در خمیر دندان حاوی فلوراید وجود دارد. خمیر دندان حاوی فلوراید سنتتیک یکی از بهترین منابع فلوراید از فلوراید باعث تقویت مینای دندان میشود و از آن در برابر تحلیل رفتگی توسط اسید محافظت خواهد کرد و از پوسیدگی دندان جلوگیری میکند. به علاوه فلوراید از به وجود آمدن پلاک و تولید اسیدهای باکتریایی نیز جلوگیری خواهد کرد. در مراحل اولیه پوسیدگی دندان فلوراید میتواند باعث ترمیم مینای دندان آسیب دیده شود. می‌توان فلوراید را در قالب ژل فلوراید یا خمیر یا لاک روی دندان آسیب دیده قرار داد.
پر کردن دندان
هنگامی که مینای دندان پوسیدگی شود اما هیچ مشکلی در لایه میانی آن به وجود نیاید می‌توان به پر کردن دندان پرداخت. فیلینگ به عنوان یک جایگزین برای مینای طبیعی دندان عمل میکند. فیلینگ دندان میتواند از آمالگام باشد که رنگ آن نقره ای است یا آنکه از کامپوزیت که شبیه رنگ دندان می‌باشد استفاده گردد. فیلینگ با استفاده از سیمان دندانی درون دندان قرار داده میشود همچنین می‌توان از اینله و آنله که از مواد محکم تر و بادوام تر از قبیل طلا هستند برای پر کردن دندان استفاده کرد.
روکش مصنوعی دندان
یکی دیگر از روش‌هایی که برای درمان پوسیدگی دندان وجود دارد پر کردن آن با روکش مصنوعی دندان است. در این روش دندان پزشک به خارج کردن بخش پوسیده دندانی پردازد و یک عدد روکش به شکل دندان طبیعی روی دندان باقی مانده قرارداد خواهد شد. جنس این روکش میتواند از پرسلین، سرامیک، طلا یا شیشه باشد و با استفاده از سیمان دندانی به دندان متصل خواهد شد.
درمان کانال ریشه
درمان کانال ریشه یکی از آخرین و جدیدترین روش‌های درمان پوسیدگی دندان است. درمان کانال ریشه زمان انجام میشود که لایه مرکزی دندان که حاوی عروق خونی و اعصاب است درگیر شده باشد و باعث بروز درد شدید در هنگام مصرف غذا و مایعات داغ یا سرد شود. در درمان کانال ریشه لایه مرکزی دندان تخلیه میشود و با پالپ مصنوعی جایگزین خواهد شد.
کشیدن دندان
در صورتی که دندان دچار پوسیدگی آسیب دیدگی شدید باشد برای جلوگیری از بروز عوارض از قبیل انتشار پوسیدگی به سایر دندان‌ها باید اقدام به کشیدن دندان کرد. جای خالی دندانی که کشیده میشود با دندان مصنوعی یا پل دندانی یا ایمپلنت دندان پر میشود تا از لحاظ زیبایی ظاهر مناسبی را به وجود بیاورد.
نکاتی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان یکی از شایع ترین مشکلاتی است که در کودکان و نوجوانان سراسر جهان به وجود می‌آید اما می‌توان به راحتی از بروز آن پیشگیری کرد. برخی از نکاتی که برای پیشگیری از پوسیدگی دندان وجود دارد به شرح زیر می‌باشد:
حفظ بهداشت دهان و دندان
شما باید روزی دو بار در اوایل صبح و شب هنگام خواب دندان‌های خود را با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید. شامل حداقل ۳۰ دقیقه پس از خوردن مواد غذایی به ویژه خوردن برنج که حاوی مقدار زیادی قند و کربوهیدرات است مسواک بزنید. مسواک زدن باید به طور کامل انجام شود و همه سطوح دندان تمیز گردد. استفاده از دهان شویه پس از مسواک زدن توضیح نمی‌شود زیرا فلوراید موجود در خمیر دندان را از بین می‌برد در عوض باید مقدار اضافی خمیر دندان را تف کنید. باید هر دو تا سه ماه یک بار خمیر دندان خود را عوض کنید زیرا از می‌زان کارایی آن برای از بین بردن پلاک دندانی کاسته میشود. استفاده از نخ دندان به رفع پلاک و ذرات مواد غذایی که بین دندان‌ها گیر افتاده اند و مسواک به آنها دسترسی ندارد کمک خواهد کرد. باید حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنید.
دهان شویه
استفاده از دهان شویه به ویژه دهان شویه حاوی فلوراید میتواند از پوسیدگی دندان جلوگیری کند با این حال نباید پس از مسواک زدن فورا از دهان شویه استفاده کنید زیرا باعث میشود فلوراید از روی سطح دندان برداشته شود.
سبک زندگی و رژیم غذایی سالم
مصرف آن دسته از مواد غذایی که حاوی قند زیادی هستند، شکلات یا نوشیدنی‌های ورزشی باعث تسریع روند پوسیدگی دندان خواهد شد. سیگار کشیدن نیز در پوسیدگی دندان نقش دارد و تغییر در سبک زندگی و رعایت رژیم غذایی سالم در کنار رعایت بهداشت دهان و دندان میتواند از پوسیدگی دندان جلوگیری کند.
مراجعه منظم به دندان پزشک
افراد بزرگسال باید حداقل سالی دوبار و افرادی که زیر ۱۸ سال سن دارند باید سال یک بار به دندان پزشک مراجعه کنند اما بهتر است که کودکان کوچکتر رو هر ۴ تا ۶ ماه یک بار نزد دندان پزشک ببرید.
