بین درمان رایج ارتودنسی عادی و ارتودنسی پیشگیرانه تفاوت وجود دارد. در صورت وجود مواردی مانند فضای ناکافی در فک، وضعیت نامناسب قرارگیری دندانهای بالا و پایین، افتادن دندان یا رشد دندان در محل نامناسب می‌توان از ارتودنسی پیشگیرانه استفاده کرد. در صورت نیاز به این نوع روش درمانی، با متخصص ارتودنسی در این مورد مشورت کنید.
چه زمانی باید به متخصص ارتودنسی مراجعه شود؟
زمانی که دندانهای شیری شروع به رشد میکنند و یا کودک به سن 12 ماهگی برسد، والدین بایستی کودک خود را برای معاینه نزد متخصص ارتودنسی ببرند. با در نظر گرفتن بهداشت و سلامت دندانهای کودک، پیشگیری همیشه بهتر از درمان محسوب میشود. توصیه میشود که در حدود سن 7 سالگی برای معاینه به متخصص ارتودنسی مراجعه شود. سن مناسب جهت آغاز درمان ارتودنسی به مشکل دندانی کودک بستگی دارد. در صورتی که کودک بالای 7 سال باشد، بهتر است جهت معاینه به متخصص ارتودنسی مراجعه شود تا از بروز مشکلات قابل توجه و پرهزینه در آینده پیشگیری شود.
هدف از مراجعه به متخصص ارتودنسی، معاینه دندانهای کودک می‌باشد و امکان دارد به درمان ارتودنسی نیاز نباشد. هدف از ارتودنسی پیشگیرانه تصحیح وضعیت رشد فک کودک و مشکلات دندانی می‌باشد. ارتودنسی پیشگیری به ایجاد فضای کافی جهت رشد دندانهای دائمی کمک می‌کند و باعث کاهش احتمال کشیدن دندان در آینده میشود.
چه زمانی کودک به ارتودنسی پیشگیرانه نیاز دارد؟
جهت اطمینان از نیاز فوری کودک به ارتودنسی پیشگیرانه، والدین بایستی با مشکلات مختلف دندانی آشنا باشند. در این قسمت مشکلات شایع مربوط به سلامت دهان و دندان که می‌توانند در آینده سبب بروز مشکلات جدی در ارتباط با دندانهای کودک شوند توضیح داده می‌شوند. در صورتی که هر یک از موارد زیر به گونه‌ای با مشکلات دندانی کودک مرتبط باشند بایستی جهت ارزیابی به متخصص ارتودنسی مراجعه شود:
- دندان شیری زودتر یا دیرتر از زمان طبیعی افتاده‌اند
- کودک در ارتباط با جویدن غذا با مشکل مواجه شده است
- کودک به طور مداوم از راه دهان تنفس می‌کند
- کودک انگشت شست (یا انگشت‌های دیگر) خود را می‌مکد یا دارای عادات دیگری در ارتباط با دهان و دندان می‌باشد
- دندانهای کودک نامنظم و نامرتب هستند و یا در محل نامناسب رشد کرده‌اند
- از فک کودک صدای غیر طبیعی شنیده میشود و یا فک از کنار صورت بیرون زده است. همچنین ممکن است حرکت فک غیرطبیعی باشد.
- کودک در زمان صحبت کردن با مشکل مواجه میشود.
- کودک به طور ناخواسته گونه خود را از داخل دهان گاز می‌گیرد.
- دندانهای کودک دارای بیرون‌زدگی غیر طبیعی است.
- کودک دندانهای خود را به هم می‌ساید (دندان قروچه) یا دندان‌ها را محکم به هم فشار می‌دهد.
- صورت کودک متقارن نمی‌باشد.
مزایای ارتودنسی پیشگیرانه
استفاده از ارتودنسی پیشگیرانه دارای مزایای بسیاری برای کودک می‌باشد. این مزایا شامل:
- در صورت نامنظم بودن دندان‌ها، این روش باعث ایجاد فضای کافی جهت رشد دندان‌ها میشود.
- ارتودنسی پیشگیرانه سبب تحریک رشد فک شده و باعث بهبود تناسب صورت میشود.
- به کمک این روش از وجود فضای کافی جهت رشد دندانهای دائمی که هنوز در نیامده‌اند اطمینان حاصل میشود.
- ارتودنسی پیشگیرانه نیاز به کشیدن دندان‌ها را کاهش می‌دهد.
- این روش درمانی، زمان مورد نیاز جهت استفاده از بریس را کاهش می‌دهد.
- ارتودنسی پیشگیرانه به رفع نیاز جهت انجام جراحی فک کمک می‌کند.
- این روش مشکلات مربوط به قرارگیری دندان‌ها بر روی هم را رفع می‌کند در نتیجه از بروز مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان، بیماری لثه و لب‌پریدگی دندان جلوگیری میشود.
روش‌های متداول ارتودنسی پیشگیرانه
متخصص ارتودنسی با حفظ کیفیت ساختار دهان و دندان، شدت مشکلات مربوط به راستای نامناسب دندان‌ها را کاهش داده و یا از بروز این مشکلات جلوگیری می‌کند. در صورت تشخیص زودهنگام مشکلات دندانی، دوره درمان کوتاه‌تر و هزینه درمان در مقایسه با هزینه مورد نیاز جهت رفع مشکلاتی که در اثر عدم درمان در آینده ایجاد خواهند شد، کمتر خواهد بود.
برخی از روش‌های درمانی ارتودنسی پیشگیرانه شامل موارد زیر می‌باشند:
ابزار نگهدارنده فضا
دندان شیری به قرارگیری دندان دائمی در موقعیت مناسب کمک می‌کند. در صورت از دست رفتن زودهنگام دندان شیری در اثر وارد شدن ضربه و یا بیماری‌های دندانی، امکان دارد به استفاده از ابزار نگهدارنده فضا (فضا نگهدارنده) نیاز باشد. در صورت عدم استفاده از این ابزار، امکان دارد دندانهای مجاور به محل دندانهای شیری حرکت کرده و از رشد دندان دائمی جلوگیری کنند و یا باعث رشد نامرتب و نامنظم و راستای نامناسب دندان‌ها شوند.
نگهدارنده فضا یک ابزار ارتودنسی است که فضای بین دندان‌ها را باز نگه می‌دارد تا دندان دائمی بتواند در موقعیت مناسب خود رشد کند. این ابزار ارتودنسی می‌تواند نیاز به درمان ارتودنسی اضافی در آینده را رفع کند.
رویش هدایت‌شده
در این روش ارتودنسی پیشگیرانه، در زمان رویش دندانهای دائم جلو (در حدود شش سالگی) می‌توان از رویش نامرتب دندان‌ها جلوگیری کرد و یا آن را کاهش داد. این روش با ایجاد فضای بیشتر جهت رشد دندان‌ها و فراهم کردن شرایط مورد نیاز جهت حفظ راستای طبیعی دندان‌ها انجام میشود. در ارتباط با استفاده از این روش درمانی بایستی با دندان‌پزشک مشورت شود.
کشیدن زودهنگام دندانهای کودک
در برخی از مواقع دندان شیری در زمان مناسب نمی‌افتد (یا این که دندان شیری به خودی خود نمی‌افتد). در چنین مواردی امکان دارد دندان دائمی در محل نامناسب رشد کند چرا که دندان شیری از محل خود خارج نشده است. در این صورت ممکن است جهت رشد دندان به شکل صحیح و ایجاد فضای کافی برای رشد دندان دائمی، کشیدن دندان شیری الزامی باشد.
مکیدن انگشت شست
مکیدن بیش از حد انگشت شست می‌تواند باعث شود تا فک یا دندانهای بالا به سمت جلو رشد کنند و در این صورت امکان دارد اُوربایت (جلو بودن دندانهای بالا نسبت به فک پایین) ایجاد شود و به درمان ارتودنسی نیاز داشته باشد. با استفاده از ابزار مناسب دندانی تمایل کودک برای چنین عاداتی از بین می‌رود و نیاز به انجام درمان پرهزینه ارتودنسی در آینده رفع میشود.
سربند (هدگیر) ارتودنسی
هدگیر یک ابزار ارتودنسی پیشگیرانه است که جهت تصحیح نحوه قرار گرفتن دندانهای آسیای بالا و پایین بر روی یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ابزار همچنین برای ایجاد فضای اضافی جهت تنظیم راستای دندانهای دائمی استفاده میشود. هدگیر اصولاً در منزل و شب‌ها در حین خواب استفاده میشود.
ارتودنسی پیشگیرانه شامل چه مراحلی می‌باشد؟
ارتودنسی پیشگیرانه منجر به حفظ بلندمدت سلامت دهان و دندان و سبب کاهش هزینه‌های درمانی در مدت زمان طولانی میشود. ارتودنسی پیشگیری همچنین باعث بهبود زیبایی ظاهری و افزایش اعتماد به نفس شخص میشود. نحوه درمان ارتودنسی در هر فردی متفاوت می‌باشد. امکان دارد کودک به استفاده از ابزار درمانی پیشگیرانه در دهان خود احتیاج داشته باشد، در این صورت به بیش از یک جلسه جهت نظارت بر روند درمان نیاز می‌باشد. در صورتی که ابزار ارتودنسی متحرک باشد (مانند پلیت)، متخصص ارتودنسی موارد لازم در ارتباط با نحوه و زمان استفاده از این ابزار را شرح خواهد داد.
ارتودنسی پیشگیرانه شامل موارد زیر میشود:
معاینه
معاینه ارتودنسی شامل بررسی و ارزیابی رشد صورت، دندان‌ها و فک می‌باشد. دندان‌پزشک در ارتباط با موارد زیر برنامه‌ریزی می‌کند:
- جرم‌گیری و پولیش دندان جهت از بین بردن پلاک و لکه‌ها
- آموزش به کودک و افراد خانواده در ارتباط با نحوه کاهش باکتری‌های ایجادکننده پلاک و پوسیدگی دندان
- درمان با فلوراید جهت تقویت مینای سطح دندان
دندان‌پزشک همچنین روش صحیح استفاده از نخ دندان و مسواک و دیگر محصولات دندانی را به کودک و افراد خانواده آموزش خواهد داد.
تصویربرداری با اشعه ایکس
امکان دارد دندان‌پزشک و متخصص ارتودنسی جهت تکمیل معاینه دندانهای کودک از تصویربرداری دیجیتالی اشعه ایکس استفاده کنند.
تصویربرداری دیجیتالی اشعه ایکس به منظور تشخیص مواردی از جمله پوسیدگی و حفره‌های دندان استفاده می‌شوند. برای مثال ممکن است متخصص ارتودنسی جهت ارزیابی دقیق نحوه رشد دندان‌ها، بررسی آسیب‌دیدگی و تشخیص بیماری‌های استخوان از این روش استفاده کند.
استفاده از ابزار ارتودنسی
روند درمان با استفاده از ابزار ارتودنسی در دهان کودک آغاز میشود.
مراجعه ماهانه به دندان‌پزشک
مراجعه به دندان‌پزشک معمولاً برای هر 4 تا 6 هفته برنامه‌ریزی شده و برای مدت زمان 6 تا 9 ماه بسته به وضعیت قرارگیری دندان‌ها بر روی یکدیگر ادامه خواهد داشت.
رعایت موارد لازم در زمان ارتودنسی پیشگیرانه
علاوه بر اطمینان از نحوه صحیح استفاده از ابزار ارتودنسی توسط کودک، والدین بایستی در ارتباط با مصرف مواد غذایی که ممکن است به ابزار ارتودنسی کودک آسیب برساند مراقبت‌های لازم را انجام دهند. در صورتی که کودک از ابزار ارتودنسی متحرک استفاده می‌کند، والدین بایستی این ابزار را به طور مرتب تمیز کرده و از آن با دقت محافظت کنند.
آیا ارتودنسی پیشگیرانه باعث ایجاد درد میشود؟
ارتودنسی پیشگیرانه باعث ایجاد درد نمی‌شود. البته بروز درد خفیف برای مدت چند روز طبیعی می‌باشد.
روند درمان ارتودنسی پیشگیرانه معمولاً چقدر طول می‌کشد؟
ارتودنسی پیشگیرانه یک مرحله کوتاه‌مدت در روند درمان جهت رفع مشکلات خاص دندانی محسوب میشود.
