اصلاح و درمان اپن بایت (به هم نرسیدن دندان های بالا و پایین) با ارتودنسی

اپن بایت اصطلاحی است که از آن برای توصیف ناهنجاری به هم نرسیدن دندان های بالا و پایین هنگام بسته بودن دهان استفاده می‌شود. چنانچه بایت طبیعی باشد، دندان‌های بالا حدود 25 درصد در راستای عمودی با دندان‌های پایین همپوشانی دارد. اپن بایت در بازه زمانی بین افتادن دندان‌های شیری و درآمدن دندان‌های دائمی در تمام کودکان مشاهده می‌شود. مشکل اپن بایت را می‌توان با درمان ارتودنسی از بین برد، البته اصلاح موارد شدید نیاز به جراحی دارد.

علل اپن بایت

سه علت کلی برای بروز مشکل اپن بایت (به هم نرسیدن دندان های بالا و پایین) وجود دارد که در ادامه هر یک را به اختصار شرح می‌دهیم.

اسکلتی

علت اپن بایت گاهی ژنتیکی و نشأت گرفته از مشکلات اسکلتی مانند بیش از حد بزرگ بودن دندان‌های آسیا یا به دور از هم رشد کردن استخوان‌های فک است. این عارضه اپن بایت اسکلتی نامیده می‌شود و شایع‌ترین نوع اپن بایت به شمار می‌رود.

دندانی

اپن بایت ساده نوع دیگری از این اختلال است که نتیجه سیستم دندانی مختلط، یعنی وجود همزمان دندان‌های شیری و دائمی در دهان کودک، محسوب می‌شود.

عادتی

عادت‌های مضر دهانی نیز باعث اپن بایت می‌شود:

• مکیدن لب پایین
• مکیدن انگشت شست: مکیدن انگشت عادت غریزی اکثر نوزادان است و راهکار آنان برای آرام کردن خودشان است. پژوهش‌های انجام شده در موسسات معتبر فعال در زمینه بیماری‌های دهان و دندان بیانگر آن است که زمان مناسب برای ترک عادت مکیدن انگشت حدود 3 تا 4 سالگی است. بسیاری از دندانپزشکان اطفال معتقدند که تغییرات بایت نشأت گرفته از مکیدن انگشت برگشت‌پذیر است، به شرط آن که این عادت قبل از رشد دندان‌های دائمی، یعنی حدود 5 تا 6 سالگی، کنار گذاشته شود. ادامه دادن عادت مکیدن انگشت پس از این سن مشکلاتی را به وجود می‌آورد که برای اصلاح آنها باید ارتودنسی انجام شود.
• زبان زدن یا بلع کودکان: زبان زدن الگوی نامناسبی از بلع است که با فشار دادن زبان به دندان‌های جلو هنگام بلع، گفتار و حتی بی‌حرکت بودن زبان همراه است.
• بیش از حد جلو بودن زبان: زبان در حالت بی‌حرکت بودن بسیار جلو قرار می‌گیرد و در اثر فشار آوردن به دندان‌ها به مرور باعث عدم همرسی دندان‌های بالا و پایین می‌شود. تنفس از راه دهان نیز باعث جلو قرار گرفتن زبان می‌شود.

عوارض اپن بایت

چنانچه اپن بایت خود به خود اصلاح نشود، باید برای درمان اپن بایت به متخصص ارتودنسی مراجعه نمود؛ در غیر این صورت دندان‌های عقب به دلیل افزایش تماس سریع‌تر از معمول ساییده می‌شود و جویدن برای کودک دردناک می‌گردد. اختلال‌های گفتاری نیز یکی از عوارض درمان نکردن اپن بایت است. اگر دندان‌های بالا و پایین کودک به هم نرسد، چنانچه زبان در فاصله بین دندان‌های بالا و پایین قرار نداشته باشد، جلوگیری از خارج شدن غذا یا مایعات از دهان بسته به شدت اپن بایت دشوار یا حتی غیرممکن می‌گردد. از طرفی قرار دادن دندان در فاصله بین دندان‌های بالا و پایین اپن بایت را تشدید می‌کند.

تشخیص

اگر اپن بایت یا به هم نرسیدن دندان های بالا و پایین علت اسکلتی نداشته باشد یا نتیجه عادت‌های مضر و درازمدت دهانی نباشد، خود به خود و به موازات رشد کودک اصلاح می‌شود. اصلاح خود به خودی در 80 درصد از موارد اپن بایت و در کودکانی مشاهده می‌شود که در دوران دندانی مختلط (داشتن همزمان دندان‌های شیری و دائمی) قرار دارند. اما چگونه می‌توان متوجه شد که آیا اپن بایت به خودی خود اصلاح می‌شود یا خیر. اینجا است که اهمیت درمان اپن بایت بدون جراحی و  ارزیابی ارتودنسی در سن 7 سالگی مشخص می‌شود.

اگر به طور خلاصه بگوییم، کودک باید در این سن توسط متخصص ارتودنسی معاینه شود، چون هم دندان شیری و هم دندان دائمی در دهان دارد. هفت سالگی مطمئناً بهترین زمان برای ارزیابی این موضوع است که آیا فضای کافی برای تمام دندان‌های دائمی وجود دارد و این که آیا استخوان‌های فک به خوبی رشد کرده‌اند یا خیر. متخصص ارتودنسی لزوم انجام ارتودنسی پیشگیری را برای اصلاح مشکلات موجود تعیین می‌کند یا صرفاً کودک را تحت نظر می‌گیرد تا ببیند که آیا ارتودنسی ضروری است یا خیر.

روش‌های درمان

چنانچه مشکل فاصله‌دار بودن دندان‌های بالا و پایین خود به خود برطرف نشود، باید مداخله ارتودنسی انجام شود. در ادامه بعضی از درمان‌ها و تجهیزات ارتودنسی را که غالباً برای اصلاح این نوع مال اکلوژن به کار می‌رود، معرفی می‌کنیم.

دستگاه چرخشی

این دستگاه از زبانه چرخشی غلتک مانند کوچکی تشکیل می‌شود که روی سیم کوچک متصل به دو بریس دور دندان‌های آسیای بالا قرار دارد. چرخاندن زبانه بیمار را ترغیب می‌کند تا زبان را پشت دستگاه و به دور از دندان‌های جلو قرار دهد. این دستگاه برای تقویت عضله‌های زبان نیز مفید است و کمک می‌کند تا زبان در بهترین موقعیت قرار بگیرد.

هدگیر بالا کشنده 

هدگیر بالا کشنده یک وسیله ارتوپدی صورت ـ دندانی است که برای هدایت رشد فک و بهبود هم‌ترازی فک‌ها به کار برده می‌شود. هدگیر خارج دهان قرار می‌گیرد و به فک بالا، پشت و بالای سر متصل می‌شود و نیرویی کنترل شده را اعمال می‌کند.

بلاک بایت (Bite block)

این وسیله پلاستیکی روی دندان‌های آسیا گذاشته می‌شود تا دندان‌های عقب را منظم و جابجا کند و به این ترتیب مشکل عدم همرسی دندان‌های بالا و پایین برطرف شود.

کاپ عمودی چانه

این کاپ رشد بخش پایینی صورت را با جلوگیری از رشد رو به عقب و پایین چانه کنترل می‌کند، چرا که چنین رشد نامناسبی منجر به عقب رفتن چانه می‌شود.

مینی اسکرو

مینی اسکرو یا مینی انکور با فشار کنار دندان‌های عقب فک بالا جای داده می‌شود تا باعث چرخش خودکار فک بالا در امتداد محورش شود. در اثر چرخش خودکار فک پایین همپوشانی عمودی دندان‌های جلویی افزایش می‌یابد. این روش معمولاً پایدارترین راه برای اصلاح فعال اپن بایت قدامی است.

دستگاه‌های چرخشی، هدگیر بالا کشنده، بلاک بایت و کاپ عمودی چانه وسایل فوق‌العاده‌ای برای اصلاح اپن بایت هستند، به شرط آن که کودک هنوز در حال رشد باشد. این وسایل کنترل و هدایت کردن رشد را ممکن می‌سازند. بنابراین باز هم تاکید می‌کنیم که حتماً فرزندتان را در سن 7 سالگی به نزد متخصص ارتودنسی ببرید تا در صورت لزوم از رشد بخش پایینی صورت پیشگیری شود و از درمان‌های تهاجمی‌تر در آینده جلوگیری شود. اکثر والدین موافق‌اند که بهتر است درمانی ساده را در سن پایین شروع کرد تا در سنین بالاتر نیازی به انجام جراحی نباشد.

دیگر درمان‌های اپن بایت

اگر اپن بایت نتیجه عادت‌های مضر باشد، دندانپزشک با دیگر متخصصین همکاری می‌کند تا مطمئن شود که کودک پس از اتمام ارتودنسی و اصلاح مشکل دوباره به چنین عادت‌هایی روی نخواهد آورد. برای مثال گفتار درمانی یا میو فانکشنال تراپی برای ترک عادت زبان زدن ضروری است.

اگر فرزندتان نتواند عادت مکیدن انگشت شست را ترک کند، دندانپزشک از وسایل مخصوصی استفاده خواهد کرد تا لذت مکیدن انگشت را از بین ببرد. درمان اصلاحی پس از ترک عادت شروع می‌شود.