بوی بد دهان؛ علت، رفع و درمان آن

هالیتوز یا بوی بد دهان مشکل خجالت‌آوری است که قریب به سی درصد از کل جمعیت جهان از آن رنج می‌برند. این مشکل هر چه نامیده شود، در اصل به بوی بدی اشاره دارد که از حفره دهان به مشام می‌رسد. این بوی بد در بیش از 90 % موارد از دهان، گلو و لوزه‌ها نشأت می‌گیرد. اگر چه بوی بد دهان مشکلی است که همگی ما زمانی آن را تجربه کرده یا خواهیم کرد، اما اگر این بوی ناخوشایند پس از مسواک زدن، نخ کشیدن و استفاده از دهانشویه بدون الکل برطرف نشود، باید برای از بین بردن بوی بد دهان به متخصص مراجعه کرد. در ادامه راه هایی برای درمان بوی بد دهان ذکر شده است.

علل بوی بد دهان

رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان

شایع‌ترین علت بوی دهان رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان است. باکتری‌هایی که روی دندان‌ها، زبان و لثه‌ها را می‌پوشانند، باعث جمع شدن پلاک، یعنی مواد نرم سفید رنگ روی سطح دندان‌ها، بیماری لثه و پوسیدگی دندان می‌شود. این باکتری‌ها با آب دهان و ذرات غذای باقیمانده در دهان ترکیب می‌شوند و ذرات غذا و پروتئین‌ها را تجزیه می‌کنند. محصول این واکنش گازی با بوی ناخوشایند است. اگر دندان‌ها را مرتب نخ نکشید، باکتری‌ها ذرات غذای گیر کرده بین دندان‌ها را تجزیه می‌کنند و با تولید این گاز بدبو دهان‌تان نیز بدبو می‌شود.

بوی بد صبحگاهی دهان

دهان اکثر افراد صبح‌ها پس از بیدار شدن از خواب بدبو است. این حالت عادی است و دلیل آن خشک شدن دهان در طول شب است. خشک شدن دهان جریان بزاقی را آهسته می‌کند که ذرات غذا را با خود می‌شوید و می‌برد. باکتری‌ها تمام ذرات غذای باقیمانده در دهان را تجزیه می‌کنند و در نتیجه بوی بد و ناخوشایندی از دهان به مشام می‌رسد.

تغذیه

خوردن غذاهای پرادویه و بودار مانند سیر، پیاز و فلفل غالباً به بدبو شدن دهان می‌انجامد. نوشیدنی‌های با بوی قوی مانند الکل و قهوه نیز باعث بدبو شدن دهان می‌شود. این نوع بدبویی دهان معمولاً موقتی است و برای اجتناب از آن کافی است که از خوردن یا آشامیدن خوراکی‌های مربوطه پرهیز کنید.

دارو

مصرف بعضی داروها از قبیل اقلام زیر به بدبو شدن دهان می‌انجامد:

• داروهای مورد استفاده برای درمان آنژین
• بعضی داروهای شیمی درمانی
• داروهای مسکن

سیگار کشیدن

استعمال دخانیات مساوی است با به مشام رسیدن بوی دود سنگین و آزاردهنده از دهان. به علاوه دخانیات باعث لکه شدن دندان‌ها، کاهش حس چشایی و تحریک لثه‌ها نیز می‌شود. به این ترتیب احتمال ابتلا به بیماری‌های لثه افزایش می‌یابد که خود یکی از دلایل بدبو شدن دهان است.

ابتلا به بعضی بیماری‌ها

بوی بد دهان به ندرت نتیجه ابتلا به بعضی بیماری‌ها است. خشکی دهان عارضه‌ای است که بر میزان جریان بزاق اثر می‌گذارد. با کم شدن آب دهان باکتری‌ها در دهان جمع می‌شود و دهان بدبو می‌شود.

بیماری‌های دیگری که باعث بوی دهان می‌شود عبارت است از:

• عفونت ریه، گلو یا بینی
• برونشیت
• سینوزیت
• دیابت
• ناراحتی‌های کبدی یا کلیوی

رژیم‌های لاغری کم‌کالری، روزه گرفتن و رژیم‌های با کربوهیدرات کم نیز از علل بوی بد دهان محسوب می‌شود.

علائم

علائم بوی بد دهان متعدد است و شدت آن در دامنه‌ای از خفیف تا شدید متغیر است. لایه‌ای سفید روی زبان، بزاق غلیظ و  مزه‌ی فلزی تلخ یا ترش همیشگی در دهان از علائم بوی بد دهان است. جالب است بدانید که بسیاری از بیماران دچار این مشکل کمترین اطلاعی از بوی ناخوشایند دهان خود ندارند.

تشخیص

پزشکان پرسش‌های زیر را برای تشخیص علت بوی بد دهان مطرح می‌کنند:

دندان‌هایتان را چند بار در روز مسواک می‌زنید؟

بهترین حالت این است که دندان‌ها را پس از هر وعده غذایی مسواک بزنید، با این حال دو بار در روز مسواک زدن، یک بار صبح‌ها پس از بیدار شدن از خواب و یک بار شب‌ها قبل از خواب، نیز کافی است. نخ کشیدن دندان‌ها و استفاده از دهانشویه آنتی باکتریال مناسب نیز به رفع بوی بد دهان کمک می‌کند.

آیا دهانتان پس از خوردن نوشیدنی‌ها یا غذاهای خاص بدبو می‌شود؟

غذاهای با بوی تند مانند سیر و پیاز حاوی ترکیبات سولفوری بدبویی هستند که بوی آنها تا چند ساعت پس از مصرف‌ نیز از بین نمی‌رود. از طرفی سیگاری‌ها نیز به دلیل بوی توتون و کاهش جریان بزاق معمولاً دهان بدبویی دارند، کم بودن جریان آب دهان به باکتری‌ها اجازه می‌دهد تا در دهان باقی ‌بمانند و تکثیر شوند.

آیا دهانتان در مواقع خاصی از روز بدبو است؟

بوی استون مانند دهان یکی از علائم ابتلا به دیابت است که چنانچه مدتی از زمان معمول صرف غذای بیمار گذشته باشد، ایجاد می‌شود و از آن با اصطلاح کتواسیدوز دیابتی (عوارض حاد دیابت) یاد می‌شود. این بو که گاهی با اصطلاح میوه‌ای یا شیرین مشمئز کننده توصیف می‌شود، پس از غذا خوردن کاهش می‌یابد. بوی بد دهان پس از خوابیدن یا حتی پس از یک چرت کوتاه ناشی از کاهش آب دهان است که فرایندی طبیعی هنگام خوابیدن محسوب می‌شود. بوی بد ناشی از خشکی دهان در میان بیماران دیابتی و سیگاری‌ها یا با درصد شیوع کمتر در میان بیماران مبتلا به عارضه‌های درگیر کننده غدد بزاقی متداول است.

 بوی بد دهان خود را توصیف کنید.

• توصیف بوی دهان به تشخیص افتراقی و تجویز آزمایش‌ها و بررسی‌های آتی کمک می‌کند.
• بوی گندیدگی و تعفن (چرک، خرابی و پوسیدگی) علامت پوسیدگی دندان، آبسه دندان، التهاب و چرک کردن لوزه‌ها، آبسه ریه یا برونشکتازی است.
• بوی رطوبت و نم علامت ازکار افتادن کبد است.
• بوی ادرار یا آمونیوم نشان دهنده اورمی است.
• بوی میوه‌ای یا استون مانند علامت ابتلا به دیابت یا دیگر علل کتو اسیدوز مانند گرسنگی شدید، روزه یا رژیم گرفتن است.

آیا بوی بد دهان پس از مسواک زدن برطرف می‌شود؟

باکتری‌های بی‌هوازی عامل اکثر موارد بوی بد دهان کودکان و بزرگسالان  است. اگر بیمار بهداشت دهان و دندان را رعایت کند و به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کند، اما همچنان دهان بدبویی داشته باشد، وجود دیگر علل بدبویی دهان بررسی می‌شود.

 آیا دیگران متوجه بوی بد دهان می‌شوند؟

هالیتوز سایکوژنیک عارضه‌ای است که بیمار متوجه بوی دهان خود می‌شود. اطلاع از بدبو بودن مشکلات روانی متعددی مانند کاهش اعتماد به نفس را ایجاد می‌کند و در موارد شدید به اختلال‌های روانی می‌انجامد.   

درمان تخصصی

چک‌آپ‌های منظم دندانپزشکی برای تشخیص علل بوی بد دهان مانند بیماری لثه یا خشکی دهان و جلوگیری از تبدیل شدن آنها به مشکلات جدی‌تر ضروری است. ممکن است برای درمان بوی بد دهان کودکان و یا افراد بزرگسال، درمان مخصوص بیماری‌های لثه یا در موارد خفیف‌تر جرم‌گیری انجام می‌شود.

درمان خانگی

توصیه‌های زیر را برای رفع علت بوی بد دهان رعایت کنید:

• دندان‌ها و زبان را دو بار در روز مسواک بزنید.
• دندان‌ها را هر روز نخ بکشید.
• از خمیردندان و دهانشویه‌های حاوی عامل‌های اکسید کننده مانند دی اکسید کلرین یا کلریت سدیم استفاده کنید.
• برای افزایش آب دهان آدامس بجوید.
• برای پیشگیری از بوی دهان خوراکی‌های با فیبر بالا میل کنید. از غذاهای فراوری شده سنگین مانند شیرینی، کیک و بستنی پرهیز کنید.
• داروهای خشک کننده دهان مانند داروهای ضدافسردگی‌، مدر، مسکن و آنتی هیستامین مصرف نکنید.
• سیگار و دخانیات را ترک کنید.
• از راه بینی نفس بکشید.
• لبنیات را از برنامه غذایی خود حذف کنید؛ عدم تحمل لاکتوز علت اصلی بوی بد دهان است.