کیست دندان، لثه، دهان و ریشه دندان: درمان و علت

کیست‌های دندان بطور نسبتاً شایعی در دهان ایجاد می‌شوند. علاوه بر کیست‌هایی که در امتداد خط لثه شکل می‌گیرند، این کیست‌ها ممکن است در داخل گونه، روی زبان و نیز سقف دهان نیز ایجاد شوند. کیست از نظر پزشکی به عنوان یک کیسه پر از مایع تعریف می‌شود اما می‌تواند به اشکال مختلفی از جمله لکه‌هایی با شکل نامنظم بر روی پوست ظاهر شود. صرفنظر از نوع آن، این توده باید برداشته شده و توسط دندانپزشک یا جراح دهان و دندان آزمایش شود تا از خوش خیم بودن بودن آن اطمینان حاصل شود.

کیست دهان چیست؟

کیست‌های دهان کیسه‌های بافتی هستند که بطور معمول اندازه آنها کمتر از ۲ سانتی‌متر می‌باشد. اغلب مایع موجود در کیست استریل است. هرچند ممکن است کیسه نیز عفونی شده و پر از چرک گردد. یک کیست عفونی به عنوان آبسه شناخته می‌شود. سایر انواع رشد غیرعادی (اما غیر سرطانی) بافت نیز کیست نامیده می‌شوند. کیست‌های دندان و لثه می‌توانند بر هر کدام از بافت‌های دهان اثر بگذارند از جمله:

• لثه‌ها
• پوشش مخاطی لب‌ها، گونه‌ها و حفره دهان
• ریشه‌های دندان
• زبان
• استخوان فک
• حلق
• غدد بزاقی

علائم

کیست‌های دندانی که عفونی شوند ممکن است دردناک، قرمز و متورم باشند. هر چند آنهایی که عفونی نیستند اغلب باعث بروز علائم قابل توجهی نمی‌شوند. کیست‌ها به جز در مواردی که به حدی بزرگ شوند که باعث شل‌گیری یک توده شوند که قابل مشاهده و لمس است، تنها توسط رادیوگرافی یا سایر اسکن‌های تشخیصی قابل شناسایی می‌باشند. کیست دهان در پوشش مخاطی دهان ممکن است به صورت یک تاول یا زخم ظاهر شود.

انواع

کیست‌های دندان و لثه دارای انواع مختلفی هستند. چهار نوع شایع عبارتند از:

کیست پری‌آپیکال (کیست رادیکولار)

یک کیست دندان است که در نزدیکی یا روی تاج یک دندان عقل نهفته تشکیل می‌شود. در صورتی که کیست بیش از حد به دندان آسیای دوم نزدیک باشد، ممکن است باعث بازجذب آن دندان در بدن شود. یک کیست دنتی‌ژروس بزرگ ممکن است باعث جابه‌جایی دندان‌های مجاور شود. در موارد بسیار شدید، کیست‌های روی دندان‌های عقل مرتبط با بروز سرطان دهان می‌باشند.

کیست ادنتوژنیک

کیست‌های دندان متفرقه‌ای هستند (علاوه بر کیست‌های پری‌آپیکال و دنتی‌ژروس) که ممکن است در استخوان فک رخ دهند. کیست ادنتوژنیک اغلب هیچ گونه علائمی ندارد تا زمانی که کاملاً بزرگ شود. پس از آن، ممکن است برآمدگی یا برجستگی قابل مشاهده‌ای را روی فک ایجاد کند. کیست ریشه دندان در صورت عدم درمان ممکن است به رشد خود ادامه دهد و با ضعیف کردن فک باعث آسیب به دندان‌های مجاور شود. در موارد نادر ممکن است کیست عفونی، متورم و دردناک شود. احتمال دارد عفونت به نواحی دیگر بدن گسترش پیدا کند. درصد بسیار کمی از این کیست‌ها ممکن است سرطانی شوند و به نواحی دیگر بدن انتقال یابند.

موکوسل (کیست مخاطی)

این کیست بر بافت نرم دهان مانند زبان، داخل گونه یا لب تاثیر می‌گذارد. این کیست‌ها در واکنش به تحریک یا ضربه به بافت شکل می‌گیرند و برخلاف سایر کیست‌های دهان، معمولاً خود به خود برطرف خواهند شد. موارد استثناء شامل کیست‌های اپولیس (لثه) و رانولا (زیر دهان) هستند که می‌توانند باعث ناراحتی قابل توجه شوند و معمولاً با عمل جراحی برداشته می‌شوند.

کیست‌ها چگونه تشخیص داده می‌شوند؟

پزشک برای تشخیص علائم بالینی را مورد بررسی قرار می‌دهد. پزشک پیش از توصیه‌های درمانی باید عوامل خطری که مرتبط با کیست دهان هستند را تعیین کند. این کار ممکن است شامل انجام سونوگرافی به منظور تعیین اندازه و گستردگی کیست باشد (بخصوص برای تشخیص اینکه آیا باعث مشکلاتی در دندان‌های مجاور شده است یا خیر). دندانپزشک همچنین به منظور بررسی علائم عفونت کیست‌ها را معاینه می‌کند.

در برخی موارد ممکن است برای انجام یک تشخیص مثبت نیاز به نمونه‌برداری باشد. برای این منظور پزشک یک نمونه‌ی بافت کوچک را جدا می‌کند. این بافت با استفاده از یک میکروسکوپ بررسی می‌گردد. پزشک با نگاه کردن به سلول‌ها می‌تواند تشخیص دهد که آیا کیست سرطانی است یا خیر. در صورت وجود کیست‌های بزرگ در استخوان فک، به منظور تهیه برنامه‌ی درمان ممکن است از سی تی اسکن یا ام آر آی استفاده شود.

ممکن است پزشکان در موارد زیر نیاز به نمونه‌برداری داشته باشند:

• کیست بزرگ‌تر از ۲ سانتی‌متر باشد.
• ظاهر کیست نشان دهنده‌ی آدنوم (سرطان) یا لیپوم باشد.

درمان کیست‌های دندان و لثه

کیست‌های کوچک که باعث هیچ علائمی نمی‌شوند ممکن است نیاز به درمان فوری نداشته باشند. هرچند از آنجایی که کیست‌ها می‌توانند در طول زمان بزرگ‌تر شوند، اغلب برداشتن زودهنگام آنها به منظور پیشگیری از آسیب ساختاری به دهان و دندان‌ها توصیه می‌شود. اگر کیست ناراحت کننده یا تحریک شود، در جویدن خلل ایجاد کند، یا پس از چند هفته برطرف نشد، به یک دندانپزشک مراجعه نمایید. ممکن است دندانپزشک از یک سوزن استریل برای باز کردن بالای کیست جهت تخلیه مایع از آن استفاده کند. اگر کیست تبدیل به آبسه شده باشد، آنتی‌بیوتیک به منظور توقف عفونت تجویز خواهد شد.

برداشتن کیست

بسته به اندازه و محل و علت کیست دندان ، موثرترین درمان کیست دندان معمولاً برداشتن آن با عمل جراحی است. در صورتی که کیست فقط تخلیه شود، ممکن است مجدداً پر شود. در حقیقت بسیاری از کیست‌ها عود می‌کنند. بنابراین، هدف برداشتن کل کیسه غشایی و محتویات درون آن است. این کار به بافت‌های اطراف امکان بهبودی و پر کردن فضای ایجاد شده توسط کیست را می‌دهد. در موارد نادر، ممکن است از پیوند استخوان به منظور پر کردن فضای باقیمانده پس از برداشتن یک کیست بزرگ در استخوان فک استفاده شود.

برداشتن کیست در مواردی که بسیار شدید نیستند را می‌توان با استفاده از روش‌های زیر انجام داد:

• لیزر درمانی: یک پرتوی کوچک و مستقیم نور برای برداشتن کیست لثه استفاده می‌شود.
• سرما درمانی: کیست از طریق منجمد کردن حذف می‌شود.
• تزریق کورتیکواستروئید به داخل ضایعه: استروئید به منظور کاهش التهاب و تسریع بهبودی به داخل کیست تزریق می‌شود.

بهبودی کیست‌ها پس از درمان می‌تواند از یک هفته تا دو سال طول بکشد که بستگی به نوع و شدت کیست دارد.

آیا درمان خانگی وجود دارد؟

در اغلب اوقات بهبودی کیست لثه و دندان زمان‌بر است. شما باید گهگاه کیست را کنترل کنید تا مطمئن شوید که عفونی نشده و بزرگ‌تر نمی‌شود. شستن کیست با آب نمک گرم ممکن است به تسریع روند بهبودی کمک کند.

اگر بطور مکرر لب یا گونه خود را گاز می‌گیرید، بهتر است سعی کنید که این نوع عادات را ترک کنید. جویدن یک آدامس بدون قند یکی از روش‌هایی است که می‌توانید بدون آسیب رساندن به خود برای ارضاء نیاز به گزیدن در نظر بگیرید.

با اینکه درمان‌های خانگی ممکن است در بهبود برخی کیست‌ها موثر باشند، اما پرهیز از خود تشخیصی مهم است. پزشک می‌تواند مطمئن شود که برآمدگی‌ها مرتبط با یک مشکل جدی مانند سرطان دهان نیستند.

هزینه

هزینه برداشتن کیست بر اساس محل انجام درمان، اندازه و موقعیت کیست تعیین می‌شود. در برخی موارد، بیمه بخشی از هزینه‌ی چنین عمل‌های جراحی را می‌پردازد.