کراس بایت (داخل تر بودن دندانهای بالا نسبت به فک پایین)

وقتی می‌خندیم، به دلیل وجود کراس بایت (عدم تطابق برخی از دندان‌های بالا با دندان‌های پایین)، ممکن است لازم باشد لب‌هایم را ببندم یا دستم را در پیشانی‌ام قرار دهم. این موضوع ممکن است به علت عدم تناسب طبیعی دندان‌ها با یکدیگر در افرادی که در دوران کودکی با کراس بایت مواجه شده‌اند، ایجاد شود. متأسفانه، این وضعیت با گذر زمان به‌طور خودکار اصلاح نمی‌شود.

ردیف نشدن دندان‌ها ممکن است منجر به مشکلات جدی در دندان‌های جلویی، دندان‌های عقب یا هر دو شود و تأثیرات منفی روی اعتماد به‌نفس فرد داشته باشد. اما خوشبختانه، راه‌حل‌های مختلفی از جمله درمان‌های ارتودنسی برای فک بالا و حتی جراحی وجود دارد که می‌تواند به صورت مؤثری دندان‌ها را صاف کند و زیبایی لبخند را بهبود بخشد.

کراس بایت چیست؟

کراس بایت زمانی ایجاد می‌شود که یک یا چند دندان به شکل غیرطبیعی به سمت گونه‌ها یا زبان رشد پیدا می‌کنند، در نتیجه نسبت به دندان‌های زیری یا بالایی خود دچار انحراف خواهند شد. در اصل، کراس بایت زمانی رخ می‌دهد که هر یک از دندان‌های بالایی نسبت به دندان‌های پایینی در موقعیت نادرستی قرار بگیرند.

کراس بایت را می‌توان به گروه‌های زیر تقسیم‌بندی نمود:

• کراس بایت دندانی: که شامل دندان‌هایی می‌شود که به سمت زبان یا گونه‌ها منحرف‌ شده‌اند.
• کراس بایت اسکلتی: که ناشی از وجود اختلاف در اندازه و موقعیت فک می‌باشد. این اختلاف می‌تواند در فک بالا، پایین یا هردو باشد.
• کراس بایت عملکردی: در این نوع از کراس بایت، به دلیل وجود تداخلات دندانی، آرواره و فک برای انطباق‌پذیری بیشتر دچار تغییرات می‌شوند. وجود  انحراف در خط تراز دندان‌های بالا و پایین نشانه‌ای از وجود کراس بایت عملکردی می‌باشد.
• کراس بایت قدامی: که در قسمت جلویی دندان‌ها اتفاق می‌افتد. در واقع کراس بایت قدامی، آندربایتی است که در آن دندان‌های جلویی ردیف پایین، جلوتر از دندان‌های جلویی ردیف بالا می‌آیند.
• کراس بایت خلفی: که در قسمت عقبی دندان‌ها ایجاد می‌شود.
• کراس بایت یک‌طرفه: اختلالی که در یک‌طرف دهان ایجاد می‌شود.
• کراس بایت دوطرفه: که هر دو طرف دندان‌ها را درگیر می‌کند.

چه چیزی باعث ایجاد کراس بایت می‌شود؟

پدید آمدن کراس بایت ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند عوامل ارثی، عوامل عملکردی، یا شرایط محیطی باشد. دلایل ایجاد کراس بایت ممکن است شامل مواردی نظیر تنفس از طریق دهان، مدت زمان طولانی مکیدن شکر، یا استفاده طولانی از پستانک باشد. به دلیل اینکه فک کودکان هنوز در فرآیند رشد قرار دارند، حساسیت آنان نسبت به تأثیرات محیطی بیشتر است. همچنین، کراس بایت عملکردی نیز ممکن است ناشی از تداخلات در تنظیم دندان‌ها باشد، در این حالت، تغییراتی در فک رخ می‌دهد تا دندان‌ها بهتر به یکدیگر متناسب شوند.

عوارض مربوط به کراس بایت

• عدم تقارن صورت: اگر شما در آینه نگاه کنید و فک پایین خود را به سمت چپ، راست یا به جلو آورید تا زمانی که دندان‌های ردیف پایین جلوتر از دندان‌های ردیف بالایی قرار بگیرند، متوجه وجود عدم تقارنی خواهید شد که ممکن است در اثر کراس بایت به وجود آمده باشد.
• اختلال در مفصل گیجگاهی- فکی: وجود انحراف در قرارگیری دندان‌ها بر روی یکدیگر، می‌تواند فشار وارده بر مفصل گیج گاهی- فکی را افزایش دهد، در نتیجه ممکن است بیمار به اختلال (TMJ) مبتلا شود. این اختلال باعث ایجاد درد در مفصل و ماهیچه‌های مسئول جویدن می‌شود.
• اختلال در گفتار: افراد مبتلا به کراس بایت ممکن است در تلفظ برخی از کلمات و صداها دچار مشکل شوند.
• سایش مینای دندان: در محلی که دندان‌ها به اشتباه بر روی هم قرار می‌گیرند، ممکن است مینای دندان دچار ساییدگی شود.
• تحلیل لثه: کراس بایت می‌تواند باعث ایجاد فشار بر لثه و فک گردد، در نتیجه این فشار ثابت باعث می‌شود، به‌صورت دائمی خط لثه‌ها پایین‌تر رود.
• دندان‌قروچه

تشخیص زودهنگام کراس بایت از اهمیت بالایی برخوردار است

تشخیص به‌موقع ناهنجاری‌های دندانی، درصد موفقیت درمان را در کودکان افزایش می‌دهد و می‌تواند از نیاز به عمل‌های جراحی تهاجمی جلوگیری به عمل آورد. پس ‌از آن که کراس بایت تشخیص داده شده، برای طرح‌ریزی یک درمان مناسب، باید علت ایجاد کراس بایت در فرزند شما تشخیص داده شده و عوامل محیطی مؤثر نیز در نظر گرفته شوند.

برای درمان کراس بایت در اکثر سنین می‌توان از بریس‌های دندانی استفاده نمود. اما برای درمان مشکلاتی که ریشه در اختلالات اسکلتی دارند، استفاده از اصلاح‌کننده‌های ساختاری و یا عمل جراحی مورد نیاز است. به‌طور کلی تجهیزات اصلاح‌کننده ساختاری بیشتر مناسب هستند چرا که می‌توانند نیاز به عمل‌های جراحی تهاجمی را کاهش دهند، اما زمانی بیشترین تأثیر را دارند که در کودکان 8 سال یا کوچک‌تر مورد استفاده قرار گیرند.

انجمن ارتودنسی توصیه می‌کند که والدین کودکان خود را در هفت ‌سالگی یا در اولین زمانی که نشانه‌های ناهنجاری دندانی ظاهر می‌شود، نزد متخصصین ارتودنسی ببرند تا معاینه کاملی از آن‌ها صورت بپذیرد.

تجهیزات مورد استفاده در درمان کراس بایت

گسترش دهنده فک بالا یا ماگزیلاری

این وسیله با افزایش محیط پیرامونی قوس فک بالا، جایگیری دندان‌ها را در بخش اسکلتی دهان بهبود می‌بخشد. گسترش و اصلاح فک بالا می‌تواند جویدن و تقارن مفصلی فک را بهبود بخشد.

ابزارهای وسیع کننده هاس (Haas) و هایرکس (Hyrax)

این تجهیزات به ‌منظور گسترش سریع کام طراحی شده‌اند، همان‌طور که از نام آن‌ها مشخص است به‌صورت مؤثر و با سرعت بیشتری می‌توانند کام را گسترش دهند. ابزاری به نام (RPEs) (بازکننده سریع فک بالا) – که پلیت فوقانی نیز نامیده می‌شود- در کام قرار داده شده و توسط وسیله‌های مخصوصی به دندان‌ها متصل می‌گردد. آن‌ها دارای پیچ مخصوصی هستند که با چرخش آن‌ها توسط پزشک، قوس بالایی فک وسیع‌تر می‌شود. این گسترش در اثر فاصله گرفتن شکاف میان‌کام اتفاق می‌افتد، شکافی که در وسط سقف بالای دهان قرار گرفته است. این شکاف نوعی مفصل ثابت محسوب می‌شود که به استخوان جمجمه متصل است. می‌توان فک بالایی را به کمک (RPE) بسط داد، چرا که شکاف میان‌کام تا حدود سن 12 سالگی هنوز جوش نخورده است. هنگامی‌که عرض مورد نظر پزشک به دست آمد، دستگاه به‌طور متوسط حدود سه ماه در جای خود باقی می‌ماند تا فاصله ایجاد شده در میان‌کام پر گردد.

کواد هلیکس (Quad Helix)، پورتر (Porter) و W آرک (W arch)

این تجهیزات از سیم‌های به شکل (W) ساخته شده‌اند که وظیفه آن‌ها گسترش کام فوقانی را بر عهده دارند. این سیم‌ها توسط بند ارتودنسی به دندان‌ها متصل می‌شوند و در ساختار آنها از هیچ‌گونه پیچی استفاده نشده است. کواد هلیکس و آرک به عنوان اجزاء ثابت این تجهیزات در نظر گرفته می‌شوند. همچنین، پورتر نیز جزء تجهیزاتی است که می‌توان آن را به عنوان یک ابزار ثابت یا متحرک استفاده کرد. اگرچه استفاده از پورتر به ندرت اتفاق می‌افتد، اما زمانی که به عنوان یک ابزار متحرک به کار گرفته می‌شود، امکان تنظیم دقیق‌تری برای ما فراهم می‌آورد.

وسیع کننده فک پایین

 برخلاف فک بالا، فک پایین دارای شکافی نیست که بتوان آن را در سطح اسکلتی گسترش داد. بنابراین، از گسترش دهنده‌های فک پایین استفاده می‌شود تا دندان‌ها اصلاح گردند.

محافظ لب

 این وسیله هم در فک بالا و هم در فک پایین مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما اغلب در فک پایین استفاده می‌شود. آن‌ها از سیم‌های محکمی ساخته می‌شوند که در داخل اتصالات لوله مانند قرار می‌گیرند و یا به دندان‌های آسیا متصل می‌گردند. محافظ لب می‌تواند به‌ صورت ثابت یا ثابت-متحرک مورد استفاده قرار بگیرد. فرایندی که در آن محافظ لب باعث حرکت دندان‌ها می‌شود منحصر به‌ فرد است. در ابتدا باعث می‌شود که دندان‌های آسیا به سمت گونه‌ها تغییر مسیر داده و پس ‌از آن با ایجاد تعادل عضلانی بقیه دندان‌ها نیز اصلاح می‌گردند. هم‌زمان با تغیر دندان‌های آسیا، نیروی عضلات شیپوری یا بوکسیناتور کاهش می‌یابد، این امر باعث افزایش فشار زبان می‌شود، در نتیجه امکان حرکت دندان‌ها میسر می‌گردد. مطالعات ثابت کرده‌اند که اصلاح کراس بایت خلفی به کمک عریض کننده‌های فک بالایی، از ثبات بیشتری برخوردار است، بنابراین شما می‌توانید مطمئن باشید که لبخند کودکتان در طی سال‌های آینده طبیعی و متناسب خواهد بود.

بریس‌ها

در مواردی که کراس بایت مربوط به اختلالات اسکلتی نمی‌شود، بریس‌ها می‌توانند مؤثر واقع شوند، گاهی اوقات پس از درمان‌های مربوط به فک و صورت از بریس‌ها استفاده می‌شود تا نتیجه درمان بهتر گردد. به‌ عنوان یک درمان مستقل و یا پس از عریض‌تر کردن کام و فک، استفاده از بریس‌ها می‌تواند دندان‌های بالا و پایین را صاف‌تر کرده تا تراز مورد نظر دندان‌ها به دست آید. تصحیح به هنگام عدم تراز بودن دندان‌ها، بخصوص ناترازی‌های مربوط به اختلالات عملکردی، می‌تواند از بروز مشکلاتی آتی جلوگیری به عمل آورد، حتی می‌تواند ساختار صورت فرزند شما را نیز بهبود بخشد.

جراحی لوزه

افزایش اندازه لوزه‌ها و آدنوئید می‌تواند منجر به تنفس از طریق دهان در کودکان شود و این ممکن است باعث ایجاد مشکلات دندانی و دهانی گردد. اگر حذف لوزه‌ها می‌تواند به درمان کراس بایت کودک شما کمک کند، ممکن است مناسب باشد که فرزند شما به یک پزشک متخصص مراجعه کرده و نیاز به اقدامات مربوطه را ارزیابی کند.

جراحی سریع گسترش کام

جراح در طی یک عمل جراحی استخوان فک را در مکان‌های مختلف برش می‌دهد، بعد از عمل بیمار یک وسیله ارتودنسی مخصوصی را در دهان خود قرار می‌دهد. این عمل جراحی نسبت به وسیع کننده کام، بیشتر می‌تواند به گسترش و عریض‌تر شدن فک کمک نماید.