کیست دندان، لثه، دهان و ریشه دندان: درمان و علت

کیست‌های دندان بطور نسبتاً شایعی در دهان ایجاد می‌شوند. علاوه بر کیست‌هایی که در امتداد خط لثه شکل می‌گیرند، این کیست‌ها ممکن است در داخل گونه، روی زبان و نیز سقف دهان نیز ایجاد شوند. کیست از نظر پزشکی به عنوان یک کیسه پر از مایع تعریف می‌شود اما می‌تواند به اشکال مختلفی از جمله لکه‌هایی با شکل نامنظم بر روی پوست ظاهر شود. صرفنظر از نوع آن، این توده باید برداشته شده و توسط دندانپزشک یا جراح دهان و دندان آزمایش شود تا از خوش خیم بودن بودن آن اطمینان حاصل شود.

کیست دهان چیست؟

کیست‌های دهان به عنوان کیسه‌های بافتی شناخته می‌شوند که معمولاً اندازه آنها کمتر از ۲ سانتی‌متر است. اغلب، مایع موجود در این کیست‌ها استریل است، با این حال امکان عفونت و پر شدن آن با چرک نیز وجود دارد. اگر یک کیست عفونی شود، به عنوان آبسه شناخته می‌شود. همچنین، سایر انواع رشدهای غیرعادی بافت، اگرچه غیرسرطانی باشند، نیز ممکن است به عنوان کیست شناخته شوند. این کیست‌ها ممکن است بر هر کدام از بافت‌های دهان تأثیر بگذارند، از جمله:

• لثه‌ها
• پوشش مخاطی لب‌ها، گونه‌ها و حفره دهان
• ریشه‌های دندان
• زبان
• استخوان فک
• حلق
• غدد بزاقی

علائم

کیست‌های دندانی که عفونی شوند ممکن است دردناک، قرمز و متورم باشند. هر چند آنهایی که عفونی نیستند اغلب باعث بروز علائم قابل توجهی نمی‌شوند. کیست‌ها به جز در مواردی که به حدی بزرگ شوند که باعث شل‌گیری یک توده شوند که قابل مشاهده و لمس است، تنها توسط رادیوگرافی یا سایر اسکن‌های تشخیصی قابل شناسایی می‌باشند. کیست دهان در پوشش مخاطی دهان ممکن است به صورت یک تاول یا زخم ظاهر شود.

انواع

کیست‌های دندان و لثه دارای انواع مختلفی هستند. چهار نوع شایع عبارتند از:

کیست پری‌آپیکال (کیست رادیکولار)

یک کیست دندان است که در نزدیکی یا روی تاج یک دندان عقل نهفته تشکیل می‌شود. در صورتی که کیست بیش از حد به دندان آسیای دوم نزدیک باشد، ممکن است باعث بازجذب آن دندان در بدن شود. یک کیست دنتی‌ژروس بزرگ ممکن است باعث جابه‌جایی دندان‌های مجاور شود. در موارد بسیار شدید، کیست‌های روی دندان‌های عقل مرتبط با بروز سرطان دهان می‌باشند.

کیست ادنتوژنیک

کیست‌های دندان متفرقه (که به علاوه کیست‌های پری‌آپیکال و دنتی‌ژروس وجود دارند) ممکن است در استخوان فک شکل بگیرند. کیست ادنتوژنیک معمولاً تا زمانی که به اندازه کافی بزرگ نشود، هیچ گونه علائمی ایجاد نمی‌کند. با افزایش اندازه، ممکن است برجستگی یا برآمدگی قابل مشاهده‌ای را در منطقه فک ایجاد کند. اگر کیست ریشه دندان به درستی درمان نشود، ممکن است به رشد خود ادامه داده و با ضعیف کردن فک، به دندان‌های مجاور آسیب برساند. در موارد نادر، این کیست ممکن است به شکل عفونی، متورم، و دردناک تبدیل شود و احتمالاً باعث گسترش عفونت به نواحی دیگر بدن شود. اگرچه درصد بسیار کمی از این کیست‌ها ممکن است سرطانی شوند و به نواحی دیگر بدن منتقل شوند.

موکوسل (کیست مخاطی)

این کیست بر بافت نرم دهان مانند زبان، داخل گونه یا لب تاثیر می‌گذارد. این کیست‌ها در واکنش به تحریک یا ضربه به بافت شکل می‌گیرند و برخلاف سایر کیست‌های دهان، معمولاً خود به خود برطرف خواهند شد. موارد استثناء شامل کیست‌های اپولیس (لثه) و رانولا (زیر دهان) هستند که می‌توانند باعث ناراحتی قابل توجه شوند و معمولاً با عمل جراحی برداشته می‌شوند.

کیست‌ها چگونه تشخیص داده می‌شوند؟

پزشک برای تشخیص علائم بالینی را مورد بررسی قرار می‌دهد. پزشک پیش از توصیه‌های درمانی باید عوامل خطری که مرتبط با کیست دهان هستند را تعیین کند. این کار ممکن است شامل انجام سونوگرافی به منظور تعیین اندازه و گستردگی کیست باشد (بخصوص برای تشخیص اینکه آیا باعث مشکلاتی در دندان‌های مجاور شده است یا خیر). دندانپزشک همچنین به منظور بررسی علائم عفونت کیست‌ها را معاینه می‌کند.

در برخی موارد ممکن است برای انجام یک تشخیص مثبت نیاز به نمونه‌برداری باشد. برای این منظور پزشک یک نمونه‌ی بافت کوچک را جدا می‌کند. این بافت با استفاده از یک میکروسکوپ بررسی می‌گردد. پزشک با نگاه کردن به سلول‌ها می‌تواند تشخیص دهد که آیا کیست سرطانی است یا خیر. در صورت وجود کیست‌های بزرگ در استخوان فک، به منظور تهیه برنامه‌ی درمان ممکن است از سی تی اسکن یا ام آر آی استفاده شود.

ممکن است پزشکان در موارد زیر نیاز به نمونه‌برداری داشته باشند:

• کیست بزرگ‌تر از ۲ سانتی‌متر باشد.
• ظاهر کیست نشان دهنده‌ی آدنوم (سرطان) یا لیپوم باشد.

درمان کیست‌های دندان و لثه

کیست‌های کوچک که هیچ علائمی ایجاد نمی‌کنند، ممکن است نیاز به درمان فوری نداشته باشند. با این حال، با توجه به این که این کیست‌ها ممکن است در طول زمان بزرگ‌تر شوند، از آنجایی که می‌توانند آسیب ساختاری به دهان و دندان‌ها وارد کنند، اغلب توصیه می‌شود که آنها زودتر برداشته شوند. اگر کیست ناراحت‌کننده یا تحریک‌کننده باشد، در جویدن مشکل ایجاد کند یا پس از چند هفته برطرف نشود، بهتر است به یک دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک ممکن است از یک سوزن استریل برای باز کردن بالای کیست به منظور تخلیه مایع از آن استفاده کند. اگر کیست به شکل آبسه تبدیل شده باشد، ممکن است آنتی‌بیوتیک جهت توقف عفونت تجویز شود.

برداشتن کیست

بسته به اندازه و محل و علت کیست دندان ، موثرترین درمان کیست دندان معمولاً برداشتن آن با عمل جراحی است. در صورتی که کیست فقط تخلیه شود، ممکن است مجدداً پر شود. در حقیقت بسیاری از کیست‌ها عود می‌کنند. بنابراین، هدف برداشتن کل کیسه غشایی و محتویات درون آن است. این کار به بافت‌های اطراف امکان بهبودی و پر کردن فضای ایجاد شده توسط کیست را می‌دهد. در موارد نادر، ممکن است از پیوند استخوان به منظور پر کردن فضای باقیمانده پس از برداشتن یک کیست بزرگ در استخوان فک استفاده شود.

برداشتن کیست در مواردی که بسیار شدید نیستند را می‌توان با استفاده از روش‌های زیر انجام داد:

• لیزر درمانی: یک پرتوی کوچک و مستقیم نور برای برداشتن کیست لثه استفاده می‌شود.
• سرما درمانی: کیست از طریق منجمد کردن حذف می‌شود.
• تزریق کورتیکواستروئید به داخل ضایعه: استروئید به منظور کاهش التهاب و تسریع بهبودی به داخل کیست تزریق می‌شود.

بهبودی کیست‌ها پس از درمان می‌تواند از یک هفته تا دو سال طول بکشد که بستگی به نوع و شدت کیست دارد.

آیا درمان خانگی وجود دارد؟

بهبودی کیست لثه و دندان معمولاً زمان‌بر است. مهم است که به طور منظم کیست را کنترل کرده و اطمینان حاصل کنید که عفونی نشده و اندازه آن بزرگ‌تر نمی‌شود. شستشوی کیست با آب نمک گرم ممکن است به تسریع فرآیند بهبودی کمک کند.

اگر بطور مکرر لب یا گونه خود را گاز می‌گیرید، بهتر است سعی کنید که این نوع عادات را ترک کنید. جویدن یک آدامس بدون قند یکی از روش‌هایی است که می‌توانید بدون آسیب رساندن به خود برای ارضاء نیاز به گزیدن در نظر بگیرید.

با اینکه درمان‌های خانگی ممکن است در بهبود برخی کیست‌ها موثر باشند، اما پرهیز از خود تشخیصی مهم است. پزشک می‌تواند مطمئن شود که برآمدگی‌ها مرتبط با یک مشکل جدی مانند سرطان دهان نیستند.

هزینه

هزینه برداشتن کیست بر اساس محل انجام درمان، اندازه و موقعیت کیست تعیین می‌شود.