حساسیت دندانی:علت و درمان

اگر دندان‌هایتان حساس شده باشد، بعضی کارها مانند مسواک زدن، نخ کشیدن و غذا خوردن باعث دندان دردی موقتی و تیر کشیدن می‌شود. حساسیت دندانی معمولاً پی‌آمد ساییدگی مینای دندان یا مشخص شدن ریشه‌های دندان است. البته این ناراحتی گاهی علل دیگری مانند پوسیدگی دندان، ترک خوردن، لب پر شدن یا شکستگی دندان یا به تازگی پر کردن دندان دارد یا از عوارض جانبی درمان‌های دندانپزشکی مانند سفید کردن دندان‌ها نشأت می‌گیرد.

دلیل حساسیت دندانی

هرچند ده‌ها دلیل را می‌توان برای حساسیت دندانی برشمرد، اما روند حساس شدن دندان‌ها در اصل یکی است؛ داخل دندان در تماس با جهان خشن خارج قرار می‌گیرد.

دندان‌های ما عمدتاً از عاج تشکیل می‌شود که به نوبه خود حاوی توبول‌های کوچکی پر از پایانه‌های عصبی حساس است. در حالت عادی مینا روی توبول‌های عاجی را می‌پوشاند و این لایه در برابر آسیب‌های خارجی از دندان محافظت می‌کند. اما اگر مینای دندان ساییده یا پوسیده شود یا ترک بخورد و محافظ بخش ظریف داخل دندان از بین برود، دندان حساس می‌شود.

اگر تخصصی‌تر به موضوع حساسیت دندان نگاه کنیم، باید به توضیح نظریه‌ای پذیرفته شده موسوم به نظریه هیدرودینامیک بپردازیم. نظریه هیدرودینامیک این استدلال را مطرح می‌کند که جریان مداوم مایع داخل توبول‌های عاجی دلیل اصلی تیر کشیدن دندان است. این مایع در دمای پایین منقبض و بالعکس در دمای بالا منبسط می‌شود، ترشی یا شیرینی شدید مایع را بیرون می‌کشد و هوا آن را خشک می‌کند و لمس کردن آن، مانند زمان درمان‌های دندانپزشکی، آن را بیشتر می‌کند. تغییر در جریان مایع گیرنده‌های مکانیکی موجود در عصب‌های توبول‌ها را فعال می‌کند، به بیان دیگر مقدار استاندارد مایع تغییر می‌کند و در نتیجه درد بروز می‌یابد.

نکته‌های مهم درباره حساسیت دندان

• حساسیت دندان باعث ناراحتی شدید می‌شود و تیر کشیدن دندان خوردن و نوشیدن را دشوار می‌کند.
• حساسیت دندان نتیجه ساییدگی لایه فوقانی دندان یا مینای دندان است. در چنین حالتی لایه حساس و نرم‌تر داخلی دندان یعنی عاج بدون محافظ می‌شود.
• حساسیت دندان از هر 10 نفر تقریباً در 2 یا 3 نفر مشاهده می‌شود.
• حساسیت دندان در گروه سنی بزرگسال تا میانسال شیوع بالاتری دارد.
•  درمان‌های پزشکی و خانگی بسیاری برای از بین بردن حساسیت دندان وجود دارد.

علل

واقعیت این است که دندان‌های ما نسبت به تقریباً هر چیزی حساسیت فوق‌العاده دارد، کم مسواک زدن، به شدت مسواک زدن، خوراکی‌های اسیدی ترش یا شیرین، کثیف بودن دندان‌ها، به تازگی جرم‌گیری یا سفید کردن دندان‌ها، دندان قروچه کردن، شکلات سفت و … همه و همه باعث حساسیت دندان‌ها می‌شود، به همین دلیل است که رعایت بهداشت دهان و دندان بسیار مهم است. ساده‌ترین، سریع‌ترین، ارزان‌ترین و بدون دردترین درمان حساسیت دندان ها همان توصیه‌ای است که قرن‌ها سینه به سینه نقل شده است؛ پیشگیری بهتر از درمان است.

متداول‌ترین علل حساسیت دندان را در ادامه شرح می‌دهیم.

سفید کردن دندان‌ها

حساس شدن دندان‌ها، به ویژه دندان‌های کوچکتر مانند دندان‌های ثنایای کناری فک بالا و پایین تا چند ساعت پس از سفید کردن دندان‌ها نگران کننده نیست. حساسیت دندانی پس از بلیچینگ به این علت است که پراکسید (عامل سفید کننده) به عصب‌های مغز (پالپ) دندان می‌رسد. این عارضه طبیعی است و پس از چند روز برطرف می‌شود.

تحلیل لثه 

متاسفانه تحلیل لثه یکی از پی‌آمدهای طبیعی افزایش سن است. با بالا رفتن سن لثه تحلیل می‌رود و عاجی که لثه از آن محافظت می‌کرد، نمایان می‌شود. بیماری لثه انواع مختلفی دارد، اما عوارض ناشی از آنها یکسان است.

مسواک زدن شدید و نامناسب

اگر از مسواک سخت استفاده می‌کنید و دندان‌ها را با خشونت مسواک می‌زنید، باید بدانید که بدترین ظلم را در حق دندان‌هایتان می‌کنید و با از بین بردن مینای دندان باید منتظر حساسیت دندان‌ها باشید. دندان‌ها را به روش صحیح با مسواک مناسب مسواک بزنید.

دهانشویه و خوراکی‌های اسیدی

منظورمان از خوراکی‌های اسیدی پرتقال، لیمو و گریپ فروت است. اسید مرکبات مینای دندان را از بین می‌برد و دهانشویه‌های اسیدی دندان‌های حساس را حساس‌تر می‌کند.

ضربه سخت

جویدن شکلات‌های سفت و یخ یا دندان قروچه کردن از عادت‌های مضر بسیاری از ما است. ترک خوردن و شکستگی دندان پایانه‌های عصبی مغز دندان را در معرض محیط خارج قرار می‌دهد. عصب‌های بدون محافظ در تماس با غذا یا ضربه ناشی از دندان‌های مقابل تیر می‌کشد، به علاوه باکتری‌ها نیز عصب‌ها را ملتهب می‌کند.

مصرف بیش از حد نوشابه

فراورده‌های جانبی قندی مینای دندان را نرم و متلاشی می‌کند. به این ترتیب مینای دندان آسیب‌پذیر می‌شود. نوشابه بدون قند ضرر کمتری دارد، اما هنوز هم بسیار اسیدی است.

 درمان

مهم‌ترین اقدام برای درمان حساسیت دندانی مراجعه به دندانپزشک برای تشخیص علت مشکل و بررسی علائم حساسیت دندان است. به خاطر داشته باشید که علت‌های متفاوت نیازمند درمان‌های متفاوت است.

درمان‌های خانگی برای کاهش حساسیت دندان

چنانچه حساسیت دندان از مشکلات جدی دندان‌ها نشأت نگرفته باشد، می‌توانید حساسیت دندان را با رعایت توصیه‌های ساده زیر کاهش دهید:

• استفاده از خمیردندان فلوراید ضدحساسیت
• اصلاح روش مسواک زدن و خودداری از مسواک زدن خشونت‌آمیز
• تعویض مسواک قدیمی با مسواک جدید نرم یا فوق نرم
• کاهش مصرف نوشابه‌ها و غذاهای قندی و اسیدی
• متوقف کردن درمان سفید کردن دندان‌ها
• اگر دندان قروچه می‌کنید، بهتر است شب‌ها از گارد یا محافظ دهان استفاده کنید.

روش‌های تخصصی دندانپزشکی برای رفع حساسیت دندان

اگر دندان‌هایتان پس از رعایت توصیه‌های فوق باز هم تیر می‌کشد، به دندانپزشک مراجعه کنید تا مشکل‌تان با بهره‌گیری از یکی از درمان‌های زیر حل شود:

• فلورایدتراپی: از آنجایی که فلوراید به مینای دندان کمک می‌کند تا به طور طبیعی خود را ترمیم کند، فلورایدتراپی یکی از درمان‌های موثر رفع حساسیت دندان است. فلوراید را می‌توان به صورت وارنیش با قلم مخصوص یا به صورت ژل یا کف با تری دهانی روی دندان‌ها زد. درمان حساسیت دندانی با فلوراید باید چند بار تکرار شود تا نتیجه مطلوب به دست آید.
• اعمال عامل باندینگ روی دندان: لایه‌ای از سیلانت روی دندان‌های حساسی زده می‌شود که مینای روی آن از بین رفته و عاج‌شان مشخص شده است. به این ترتیب دندان با یک لایه محافظ به نوعی عایق‌کاری می‌شود.
• پرکردگی‌های ریخته و آسیب‌دیده باید ترمیم و تجدید شود.
• دندان شکسته با توجه به ماهیت شکستگی باید ترمیم یا کشیده شود.
• اگر دندان پوسیده باشد، باید پوسیدگی برداشته و با مواد پر کردن دندان جایگزین شود.
• عصب‌کشی در موارد جدی ضرورت می‌یابد. عصب‌کشی برای درمان مشکلات هسته نرم دندان (مغز یا پالپ دندان) انجام می‌شود. هر چند عصب‌کشی به نظر درمانی پیچیده و گسترده می‌آید، اما در واقع موفقیت‌آمیزترین روش برای رفع حساسیت دندان است.
• اگر بافت لثه روی ریشه دندان تحلیل رفته باشد، باید جراحی پیوند لثه انجام شود. مقدار کمی از بافت لثه از جای دیگری از دهان گرفته و به ناحیه تحلیل رفته متصل می‌شود. پس از این جراحی ریشه‌های نمایان دندان پوشانده می‌شود و حساسیت کاهش می‌یابد.

پیشگیری

باز هم تاکید می‌کنیم که پیشگیری موثرترین و خوشایندترین روش حفظ دندان‌ها است. بعضی خوراکی‌ها مقاومت دندان را در برابر پوسیدگی افزایش می‌دهد؛ ماهی و چای سبز حاوی مقادیر زیادی فلوراید است. چنانچه در کنار مصرف این خوراکی‌های مفید از خمیردندان فلوراید نیز استفاده کنید، تاثیر آن مضاعف خواهد شد. کلسیم را نیز از یاد نبرید، کلسیم در لبنیات بدون چربی، بادام، آجیل، پنیر و ساردین و شربت قره‌قاط به وفور یافت می‌شود. فسفر نیز در کنار مکمل‌های فوق و پروتئین‌هایی مانند ماهی، تخم مرغ و گوشت قرمز دندان‌هایی سالم و قوی را به ارمغان می‌آورد.