دندان شیری نوزادان و کودکان

نوزاد معمولاً هنگام تولد دندانی در دهان ندارد، اما واقعیت این است که زیر لثه‌ها بیست دندان شیری کامل و شکل گرفته آماده‌ی درآمدن است. دندان‌های شیری در بازه سنی 6 تا 10 سالگی لق می‌شود و می‌افتد تا فضای لازم برای درآمدن دندان‌های دائمی ایجاد شود.

زمان درآمدن دندان‌های شیری

اکثر دندان‌های شیری به ترتیب خاصی درمی‌آید. در ادامه با روند درآمدن دندان شیری این مرواریدهای کوچک و درخشان آشنا می‌شوید.

دندان‌های ثنایای مرکزی پایین

دندان‌های وسط فک پایین معمولاً قبل از بقیه دندان‌ها، در بازه سنی 5 تا 10 ماهگی درمی‌آید. رشد دندان ارثی است، بنابراین اگر خودتان زود دندان درآورده باشید، به احتمال زیاد کوچولوی‌تان نیز زود دندان درخواهد آورد.

دندان‌های ثنایای مرکزی فک بالا

سپس دندان‌های وسط فک بالا بین 6 تا 12 ماهگی از لثه بیرون می‌زند. این دندان‌های معمولاً جفتی درمی‌آید.

دندان‌های ثنایای خارجی فک بالا

بین 9 تا 13 ماهگی دو مروارید کوچک در دو طرف دندان‌های وسط ایجاد می‌شود. به این ترتیب فرشته دوست داشتنی‌تان صاحب یک ردیف با چهار دندان درخشان در فک بالا می‌شود.

دندان‌های ثنایای خارجی فک پایین

بین سن 10 تا 16 ماهگی باید منتظر درآمدن دو دندان در دو طرف دندان‌های وسط فک پایین باشید. از این به بعد می‌توانید از مشاهده لبخند درخشان فرزندتان لذت ببرید.

نخستین دندان‌های آسیاب فک بالا

نخستین دندان‌های آسیاب، دندان‌های بزرگتر عقب دهان، در بازه سنی 12 تا 18 ماهگی از لثه بیرون می‌زند.

نخستین دندان‌های آسیاب فک پایین

نخستین دندان‌های آسیاب فک پایین بین 12 تا 18 ماهگی درمی‌آید.

دندان‌های نیش فک بالا

دندان‌های نیش فک بالا بین دندان‌های ثنایا و نخستین دندان‌های آسیاب قرار می‌گیرد تا ردیف دندان‌های نوزاد حدوداً در 16 تا 22 ماهگی کامل‌تر شود.

دندان‌های نیش فک پایین

از 16 تا 22 ماهگی فرزندتان باید منتظر درآمدن دندان‌های نیش فک پایین باشید. عکس گرفتن از لبخند فرشته کوچک‌تان را فراموش نکنید، چون هیچ‌گاه لبخندش درخشندگی الان را نخواهد داشت؛ چرا که دندان‌های شیری سفیدتر از دندان‌های دائمی است.

دومین دندان آسیاب فک پایین

دندان‌های آسیاب عقب دهان معمولاً اول در فک پایین و در بازه سنی 20 تا 31 ماهگی درمی‌آید.

دومین دندان آسیاب فک بالا

آخرین دندان‌های نوزاد، یعنی دندان‌های عقب بالا، بین 25 تا 33 ماهگی درمی‌آید. اکثر کودکان تا سه سالگی صاحب یک دست دندان کامل می‌شوند تا با لبخند زیبایشان شما را مجذوب و مسحور کنند.

علائم دندان درآوردن

اکثر نوزادان بدون این که با مشکل جدی مواجه شوند، دندان درمی‌آورند. زیاد شدن آب دهان نوزاد و میل مفرط نوزاد به جویدن اشیاء سخت مانند حلقه دندانی یا جغجغه نشان دهنده درآمدن قریب‌الوقوع دندان است.

البته درآمدن دندان شیری دردسرهای خاص خود را دارد. لثه‌های نوزاد ملتهب و دردناک می‌شود، نوزاد بی‌قرار، ناآرام و بدخواب می‌شود. تب خفیف یا اسهال نیز از علائم شایع دندان درآوردن است. گونه‌های نوزاد غالباً قرمز و برافروخته است و از راش پوستی نیز ناراحت است و مدام گریه می‌کند. برای تسکین درد لثه‌های ملتهب می‌توانید ژل‌های بدون قند مخصوص دندان درآوردن را از داروخانه تهیه کنید و حلقه دندانی را در فریزر قرار دهید تا خنک شود و درد را آرام کند. اگر تب بالا یا مزمن شد یا با علائم غیرعادی مواجه شدید، حتماً به متخصص اطفال مراجعه کنید.

آیا دندان شیری مهم است؟

درست است که دندان‌های شیری پس از مدت کوتاهی می‌افتد، اما نباید نقش آنها را دست‌کم بگیرید. دندان‌های شیری وظایف زیر را بر عهده دارند:

• حفظ فضا برای دندان‌های معادل دائمی
• دادن ظاهری عادی به صورت و حجم دادن به صورت
• کمک کردن به رشد گفتار و تولید رسای آواهای مختلف
• کمک به تغذیه مناسب: از دست دادن یا پوسیدگی دندان جویدن غذا را دشوار می‌کند و کودک غذا را پس می‌زند.
• آماده کردن بستری مناسب برای دندان‌های دائمی: پوسیدگی و عفونت دندان‌های شیری آسیب دیدن دندان‌های دائمی در حال رشد زیرشان را به دنبال دارد.

نکات لازم برای مراقبت از دندان‌های شیری

حتماً فرزندتان را پس از درآمدن نخستین دندان نوزاد و قبل از تولد یک سالگی به دندانپزشکی ببرید. مراجعه به متخصص دندانپزشکی اطفال در سن پایین برای اطمینان از سلامت دندان‌ها ضروری است. علاوه بر این که دندانپزشک پوسیدگی و دیگر مشکلات دندان را بررسی می‌کند، روش صحیح تمیز کردن دندان‌های نوزاد و مدیریت رفتارهایی مانند مکیدن انگشت شست را نیز به والدین آموزش می‌دهد.

اگرچه دندان‌های شیری موقتی است، اما باید به دقت از آنها مراقبت کنید تا دچار پوسیدگی نشوند. نوزادان و خردسالان در معرض نوعی پوسیدگی دندان هستند که به “پوسیدگی شیشه شیر” یا “سندرم دهان شیرخوارگان” موسوم است. این عارضه پی‌آمد مکیدن طولانی مدت مایعات قندی از شیشه است.

روش‌های پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ های شیری و دائمی مشابه یکدیگر است و شامل توصیه‌هایی چون رعایت بهداشت دهان و دندان می‌شود؛ همچنین اجازه ندهید فرزندتان با مکیدن شیرخشک، آب میوه یا مایعات شیرین شده به خواب برود.

تمیز کردن دندان‌های کودکان به روش صحیح

والدین باید برنامه مراقبت از دهان و دندان را از همان زمان درآمدن نخستین دندان شیری شروع کنند. کودکان تا سن 6 سالگی نمی‌توانند خودشان به روش صحیح دندان‌ها را مسواک بزنند، این وظیفه به عهده والدین است. اما از 6 سالگی به بعد باید فرزندتان را تشویق کنید تا خودش دندان‌ها را تمیز کند. البته به برخی والدین توصیه می‌شود که خودشان نیز پس از اتمام کار کودک سطوح دندان‌ها را به خوبی مسواک بزنند.

وقتی فقط چند دندان شیری در دهان وجود دارد، کافی است مقدار کمی خمیردندان مخصوص کودکان، به اندازه نخود، را روی مسواک نرم کودک بزنید و تمام سطوح دندان‌ها را به آرامی تمیز کنید. خردسالان نمی‌توانند خودشان دهان را شستشو دهند و کف را تف کنند و احتمال دارد خمیردندان را بخورند،  اما با استفاده از مقدار کم خمیردندان مشکلی پیش نمی‌آید.

دندان‌های شیری را از دو سالگی به بعد باید دو بار در روز، یک بار صبح بعد از صبحانه و یک بار شب قبل از خواب، مسواک بزنید. مسواک زدن دندان‌ها قبل از خواب را تبدیل به عادتی کنید که در هیچ شرایطی نباید ترک شود. همچنین خوردن هرگونه شیرینیجات یا نوشیدنی‌های قندی (آب میوه، شیر، آیس تی و …) را بعد از مسواک زدن آخر شب ممنوع کنید.

پس از تولد سه سالگی باید دندان‌های شیری را سه بار در روز، 30 دقیقه بعد از هر وعده غذایی، مسواک بزنید.

افتادن دندان‌های شیری

از حدود 6 سالگی لق شدن و افتادن دندان‌ های شیری شروع می‌شود تا جا برای دندان‌های دائمی ایجاد شود. اولین دندان‌های شیری که می‌افتد، معمولاً دو دندان جلوی فک پایین و بالا یا همان دندان‌های ثنایای مرکزی است؛ پس از آنها نوبت به دندان‌های ثنایای خارجی، دندان‌های آسیاب و نیش می‌رسد. دندان‌های آسیاب عموماً بین 9 تا 12 سالگی می‌افتد و حدود 13 سالگی با دندان‌های دائمی جایگزین می‌شود.

دندان‌های شیری معمولاً تا زمانی که دندان‌های دائمی از پایین به آنها فشار نیاورند، در جای خود باقی می‌مانند. اگر کودک دندان شیری را زودتر از موعد در اثر پوسیدگی دندان یا سانحه از دست بدهد، ممکن است دندان دائمی زیر آن به سمت فضای خالی حرکت کند. دندان‌های فک مقابل نیز رو به بالا یا پایین حرکت می‌کنند تا فضای خالی دندان غائب را پر کنند. نتیجه نهایی به‌هم‌فشردگی و نامرتبی دندان‌های دائمی و کج درآمدن آنها است.