اکلوژن اصطلاحی است که به ردیف و منظم بودن دندانها اطلاق میشود. دندانها در حالت ایدهآل باید به راحتی روی هم قرار گیرند و بههم فشرده یا فاصلهدار نباشند. همچنین هیچ یک از دندانها نباید چرخیده یا کج باشد. دندانهای فک بالا باید اندکی روی دندانهای فک پایین را بپوشاند، به گونهای که برجستگیهای دندانهای آسیاب پایین داخل شیارهای دندانهای آسیاب بالا قرار بگیرد.
انحراف از اکلوژن ایدهآل، مالاکلوژن نامیده میشود. این انحراف انواع گوناگونی دارد، در هر حال انحراف از هر نوعی که باشد عوارض متعددی را در پی دارد. مرتب بودن دندانهای بالا برای جلوگیری از گاز گرفتن گونهها و لبها ضروری است، حال آن که مرتب بودن دندانهای پایین برای جلوگیری از گاز گرفتن زبان ضروری است.
دندان های نامرتب اعتماد به نفس را کاهش میدهد و با خدشهدار ساختن زیبایی لبخند موانعی را در زندگی اجتماعی و شخصی ایجاد میکند. خوشبختانه ارتودنسی به روشهای مختلف برای ردیف و مرتب کردن دندانها انجام میشود تا لبخندی جذابتر خلق شود و اعتماد به نفس افزایش یابد. درمان ارتودنسی گستره وسیعی از سیمکشی دندانها تا جراحی برای اصلاح مشکلات استخوانی فک یا دندانی را شامل میشود. البته جراحی آخرین راهکاری است که در صورت موثر نبودن دیگر درمانها به آن روی آورده میشود. نامرتبی و بینظمی دندانهای اکثر بیماران با استفاده از وسایل ارتودنسی مانند بریس اصلاح میشود. به باور متخصصین ما در کلینیک دندانپزشکی دکتر یگانه چنانچه کودک تا سن 7 سالگی به متخصص ارتودنسی مراجعه کند و مشکلات در سن پایین تشخیص داده شود، درمان آنها بسیار راحتتر از اصلاح در سنین بالا خواهد بود و به این ترتیب در هزینه و زمان صرفهجویی میشود.
برای مشاوره با متخصصان ما در مورد شیوههای بهبود کجی، نامرتبی، بینظمی، به هم ریختگی و شلوغی دندانها و یا رزرو نوبت در کلینیک دندانپزشکی دکتر یگانه میتوانید با شمارههای 02122392365 –02144155090 تماس حاصل فرمایید.
فهرست
علل نامرتبی دندانها
نامرتبی و بینظمی دندانها معمولاً ارثی است، به این معنا که از نسلی به نسل بعد منتقل میشود. عارضهها یا عادتهایی از قبیل موارد زیر وجود دارد که شکل و ساختار فک را تغییر میدهد:
- شکاف لب و کام (لب شکری)
- مکیدن مداوم پستانک پس از 3 سالگی
- استفاده طولانی مدت از شیشه شیر در دوران خردسالی
- مکیدن انگشت در دوران خردسالی
- آسیبهایی که منجر به کجی و انحراف فک شود.
- تومور در دهان یا فک
- دندانهای بدشکل یا نهفته
- ترمیم نامناسب که باعث میشود دندانهای پر کرده، روکش شده یا سیمکشی شده به خوبی روی هم قرار نگیرد.
- انسداد مجرای هوا (تنفس از راه دهان) که آلرژی یا بزرگ شدن لوزهها یا لوزه سوم از علل آن است.
انواع
در ادامه انواع مشکلات مربوط به بینظمی و نامرتبی دندانها را بررسی میکنیم.
آندربایت
به جلوتر بودن فک پایین از فک بالا آندربایت گفته میشود. در این حالت دندانهای پایین دندانهای بالا را میپوشاند. این مشکل نه تنها حالت ناخوشایندی به صورت میدهد، بلکه باعث میشود بیمار هنگام جویدن و صحبت کردن احساس درد و ناراحتی در فک داشته باشد.
اوربایت
اوربایت برعکس آندربایت است، یعنی این بار فک بالا جلوتر از فک پایین است. اوربایت در بعضی موارد آنقدر شدید است که دندانهای پایین به سقف دهان میخورد و به درد و مشکلات مختلف هنگام جویدن دامن میزند.
کراس بایت
کراس بایت عارضهای است که دندانهای بالا داخل دندانهای پایین قرار میگیرد. کراس بایت غالباً به انحراف فک و عوارضی چون اختلال مفصل گیجگاهی ـ فکی منجر میشود.
اپن بایت
اپن بایت به حالتی گفته میشود که دندانهای بالا و پایین به خوبی روی هم قرار نمیگیرد. این مشکل معمولاً در کودکانی مشاهده میشود که انگشت شست خود را میمکند یا زبانشان را همیشه به دندانهایشان فشار میدهند.
جلو بودن دندانهای پیشین بالا
دندانهای پیشین فک بالا بسیار جلوتر از دندانهای پایین است. دندانهای پایین گاهی آنقدر که باید جلو نیست.
فاصلهدار بودن دندانها
دندانهای بیماران گاهی به دلیل دندان غائب یا زیاد بودن فضا در دهان فاصلهدار است. متخصص ارتودنسی میتواند مشکل فاصله بین دندانی را با درمانهای زیبایی اصلاح کند، چنانچه مشکل برطرف نشد، دندانها معمولاً سیمکشی میشود.
شلوغی و بههمفشردگی دندانها
تراکم و همپوشانی دندانها یک مشکل متداول در بسیاری از افراد است، که در این وضعیت دندانها به یکدیگر فشرده شده یا به صورت نامتقارن قرار میگیرند. برای اصلاح این مشکلات، معمولاً از فنونی مانند سیمکشی بهره میگیرند تا فضای لازم در دهان ایجاد شده و دندانها به ترتیب مناسب قرار گیرند. در برخی موارد، لازم است دندانها را به منظور ایجاد فضا کشید.
مشکلات مربوط به همترازی خط میانی دندانها
متناسب بودن میدلاین (خط وسط دندانها) به شیوه روی هم قرار گرفتن دندانهای عقب دهان اشاره دارد و چندان بر بایت دندانهای پیشین متمرکز نیست. مشکلات مربوط به همترازی میدلاین عوارضی را برای فک و عملکرد مناسب دندانها ایجاد میکند.
طبقهبندی مشکلات فک و دندان
مال اکلوژن به سه نوع اصلی به شرح زیر تقسیمبندی میشود:
کلاس 1
مال اکلوژن کلاس 1 به حالتی گفته میشود که دندانهای بالا جلوتر از دندانهای پایین قرار بگیرد. بایت در این نوع مال اکلوژن مناسب و عادی است و میزان همپوشانی اندک است. مال اکلوژن کلاس 1 شایعترین نوع است.
کلاس 2
مال اکلوژن کلاس 2 حالتی است که اوربایت شدید وجود داشته باشد. این اختلال که رتروگناتیسم نیز گفته میشود، به معنای جلوتر بودن بیش از حد فک و دندانهای بالا از فک و دندانهای پایین است.
کلاس 3
مال اکلوژن کلاس 3 حالتی است که آندربایت شدید وجود داشته باشد. این اختلال که پروگناتیسم نیز گفته میشود به جلوتر بودن فک پایین اشاره دارد. در این حالت دندانهای پایین فک و دندانها بالا را میپوشاند.
عوارض نامرتبی و بینظمی دندانها
عوارض ناشی از نامرتبی دندانها ممکن است خفیف تا شدید باشد:
- بههمریختگی و کج بودن دندانها
- به هم خوردن تناسب صورت
- گاز گرفتن مکرر و غیرارادی داخل گونهها یا زبان
- احساس ناراحتی هنگام جویدن یا گاز زدن به غذا
- بروز مشکلات گفتاری و نوک زبانی حرف زدن
- تنفس از راه دهان به جای بینی
تشخیص
عدم ترتیب و عدم تطابق دندانها عمدتاً در جلسات معاینات دورهای تشخیص داده میشود. دندانپزشک با معاینه دقیق دندانها و ارائه دستور عکسبرداری، از وضعیت دندانها اطمینان حاصل میکند. در صورت تشخیص نامناسبی و عدم ترتیب، مشکل بر اساس نوع و شدت آن، دستهبندی و ارزیابی میشود.
درمان
درمان مسائل مرتبط با بینظمی و نامرتبی دندانها در سنین جوانی آسانتر، سریعتر و به صرفهتر است. درمان ارتودنسی بهترین نتایج را در کودکان و نوجوانان ارائه میدهد، زیرا استخوانها در این دوران هنوز کاملاً تشکیل نشده و دندانها به راحتی جابهجا میشوند. مدت زمان درمان ارتودنسی از 6 ماه تا 2 سال متغیر است و به شدتی از میزان اختلال و نیاز به تنظیم و تصحیح بر میآید.
درمان اختلالات دندانی در بزرگسالان نیز به طور کلی موفقیتآمیز است، اما نیاز به مدت زمان بیشتری برای استفاده از بریسها یا دستگاههای ارتودنسی دارد. بیشتر افراد با اختلالات خفیف در بایت نیازی به درمان خاص ندارند. اما در صورت اختلال شدید در بایت، دندانپزشک معمولاً بیمار را به یک متخصص ارتودنسی ارجاع میدهد. متخصص ارتودنسی نوع درمان مناسب را با توجه به نوع و شدت اختلال بایت توصیه میکند.
بریس یا دیگر وسایل ارتودنسی
سیمکشی دندانها به منظور اصلاح موقعیت دندانها انجام میشود. بریس دندانها را به آهستگی به سمت موقعیت صحیح حرکت میدهد. همچنین با استفاده از بریس میتوان فک کودک را نیز به موقعیت مناسب هدایت کرد.
کشیدن دندان
اگر شلوغی و بههمفشردگی دندانها نیز بخشی از مشکل باشد، کشیدن دندان برای اصلاح طرح لبخند ضروری خواهد بود.
ترمیم دندانهای ناهموار
دندانها را میتوان تراش داد، تغییر شکل داد، با باندینگ اصلاح یا روکش کرد. ترمیمهای تغییر شکل داده و وسایل ارتودنسی آسیبدیده باید ترمیم شود.
جراحی فک
جراحی فک که به منظور بلند یا کوتاه کردن فک انجام میشود، به ندرت ضرورت مییابد. سیم، صفحه یا اسکرو (پیچ) برای پایدار کردن استخوان فک به کار برده میشود.
پیشگیری
کنترل کردن عادتهایی مانند مکیدن انگشت ضروری است. تشخیص و درمان زودهنگام مشکل دورهی درمان را کوتاهتر و درمان را موثرتر میکند.
