با استفاده از پروتز دندان، تمام یا بخشی از دندان با پروتزی که در لابراتوار پروتز دندانی ساخته شده است جایگزین می‌شود. پروتز دندان شامل انواع مختلف پروتزهای ثابت یا متحرک و همچنین پُرکردگی دندان از جنس طلا یا سرامیک پرسلن می‌باشند.
موارد استفاده پروتز دندان
از دست دادن حتی یک دندان می‌تواند از لحاظ جسمی و روحی تأثیر منفی بر زندگی شخص بگذارد و همچنین می‌تواند سبب کاهش اعتماد به نفس افراد شود. جویدن غذا بدون داشتن یک یا چند دندان دشوار می‌شود. وجود فاصله بین دندان‌ها می‌تواند باعث ایجاد عارضه‌های خطرناک دندانی شود. از پروتز دندان در موارد زیر استفاده می‌شود :
- افزایش اعتماد به نفس افراد
- بازیابی توانایی فرد در جویدن انواع مواد غذایی
- بازیابی توانایی فرد در صحبت کردن بدون دشواری
- با جایگزین کردن دندان از دست رفته، دندان‌ها در فضای خالی حرکت نمی‌کنند و راستای دندان‌ها تغییر نمی‌کند.
انواع پروتز دندان
با استفاده از روکش دندان، پوشش دائمی بر روی دندان‌ها قرار گرفته و باعث حفظ استحکام و زیبایی دندان می‌شود. در مواقعی که قسمت کوچکی از ساختار دندان باقی مانده باشد و یا در بخش وسیعی از دندان از پُرکردگی استفاده شده باشد، روکش دندان به کار برده می‌شود. پُرکردگی‌های بزرگ خصوصاً در دندان‌های عقبی در مقابل نیروی جویدن مقاوم نیستند و به راحتی دچار ساییدگی می‌شوند. در این حالت ارتفاع عمودی دندان‌ها کاهش پیدا کرده و می‌تواند در آینده باعث بروز مشکلاتی در عملکرد و زیبایی دندان‌ها شود.
درمان ریشه دندان نیز به منظور استفاده از روکش دندان به کار برده می‌شود. دندان‌هایی که بر روی آن‌ها درمان ریشه دندان انجام می‌شود، ضعیف‌تر هستند و به راحتی می‌شکنند. استفاده از روکش دندان باعث حفظ ساختار دندان شده و همچنین احتمال شکستگی را کاهش میدهد. در صورتی که تنها ریشه دندان باقی مانده باشد، امکان ترمیم آن در برخی از موارد با استفاده از روکش دندان وجود دارد. روکش‌های دندان با کیفیت بالا برای چندین دهه ماندگار هستند. روش‌های دیگر شامل پر کردن موقتی دندان و یا حفظ دندان به منظور استفاده از پروتز دندان می‌باشند.
بریج دندان
بریج دندان ساختاری است که برای جایگزینی دندان از دست رفته استفاده می‌شود و بر روی دندان‌های مجاور تثبیت می‌شود. در صورتی که دندان‌های مجاور تخریب شده و نیاز به روکش داشته باشند، از بریج دندان استفاده می‌شود. زمانی که دندان‌های مجاور سالم باشند و یا نقص کمی داشته باشند، بهتر است که دندان از دست رفته با ایمپلنت دندان جایگزین شود.
جهت جایگزین کردن دندان‌های از دست رفته می‌توان از پروتز متحرک نیز استفاده کرد. در برخی از مواقع دندان‌های از دست رفته به جایگزینی نیاز ندارند.
پروتزهای متحرک
پروتزهای متحرک دارای فریم یا چهارچوب فلزی هستند. این فریم باعث افزایش استحکام و راحتی استفاده از پروتز می‌شود. خارج کردن این پروتز در زمان شب ضروری نیست. پروتز متحرک باعث جایگزینی دندان از دست رفته می‌شود و زمانی که استفاده از ایمپلنت یا بریج غیرممکن است، ساخته شده و به کار برده می‌شوند.
پروتز ترکیبی
پروتز ترکیبی به معنی ترکیب انواع مختلف پروتز می‌باشد. برای مثال برخی از دندان‌ها با استفاده از روکش یا بریج ترمیم می‌شوند و بعضی دیگر بوسیله بخش‌های متحرک جایگزین می‌شوند. در صورتی که جایگزین کردن همه دندان‌های از دست رفته با پروتز ثابت غیر ممکن باشد، از پروتز ترکیبی استفاده می‌شود.
پروتز کامل دندان
پروتز کامل دندان از نوع پروتزهای متحرک است که از جنس رزین آکریلیک ساخته می‌شود. زمانی که همه دندان‌ها یا بیشتر آن‌ها از دست رفته باشند از این نوع پروتز استفاده می‌شود. پروتز کامل دندان به عنوان گزینه موقتی درمانی نیز به کار برده می‌شود.
ونیر
در صورتی که رنگ دندان نامطلوب باشد و بلیچینگ تاثیری نداشته باشد، از ونیر استفاده می‌شود. ونیر از جنس سرامیک پرسلن ساخته می‌شود و معمولاً برای دندان‌های جلو استفاده می‌شود. استفاده از این گزینه درمانی باعث افزایش اعتماد به نفس فرد می‌شود.
در برخی از مواقع به جای ونیر از روکش دندان استفاده می‌شود. از ونیر بر روی دندان‌هایی که درمان ریشه دندان بر روی آن‌ها انجام نشده است استفاده می‌شود. از طرفی استفاده از روکش بر روی دندان‌هایی که درمان ریشه دندان بر روی آن‌ها انجام شده است به حفظ دندان کمک می‌کند.
اینله و انله دندان
اینله و انله دندانی از جنس آلیاژ طلا یا سرامیک پرسلن ساخته می‌شوند و برای پر کردن دندان استفاده می‌شوند. این گزینه‌های درمانی از مواد پر کننده عادی گران‌تر می‌باشند ولی ماندگاری بیشتری دارند.
ایمپلنت و پروتز دندانی
برای جایگزینی دندان از دست رفته از ایمپلنت و پروتز دندان استفاده می‌شود. ایمپلنت داخل استخوان قرار می‌گیرد. پس از استفاده از روکش دندان، بریج یا دیگر انواع پروتز را می‌توان بر روی ایمپلنت تثبیت کرد. نتیجه نهایی استفاده از ایمپلنت بسیار مشابه دندان طبیعی می‌باشد. از ایمپلنت برای حفاظت از پروتز متحرک نیز استفاده می‌شود. در برخی از مواقع تنها گزینه تثبیت پروتز، استفاده از ایمپلنت می‌باشد.
نحوه ساخت پروتز دندان
از پروتز دندان برای جایگزین کردن دندان از دست رفته و حفاظت از دندان‌ها در برابر آسیب‌دیدگی بیشتر استفاده می‌شود. پروتزهای دندانی شامل ایمپلنت، ونیر و روکش دندان می‌باشند.
مراحل ساخت پروتزهای دندانی به شرح زیر می‌باشند :
مرحله اول : جلسه مقدماتی مشاوره
پیش از استفاده از هر گونه پروتز در ابتدا متخصص پروتزهای دندانی، دندان‌های بیمار را به طور کامل و دقیق معاینه می‌کند. متخصص پروتزهای دندانی تمامی گزینه‌های مختلف درمانی را برای متقاضی شرح میدهد و در ارتباط با بهترین گزینه با متقاضی مشورت می‌کند.
در صورتی که بیمار تنها یک دندان را از دست داده باشد، امکان دارد استفاده از ایمپلنت بهترین گزینه باشد. ولی در صورت از دست دادن چندین دندان مجاور یکدیگر ممکن است از بریج دندان یا پروتز ناکامل یا جزئی استفاده شود.
انتخاب گزینه مناسب به وضعیت سلامت دهانی متقاضی، هزینه مورد نیاز درمان و انتظارات بیمار از درمان بستگی دارد. دندان‌پزشک تمامی گزینه‌های موجود را برای بیمار شرح داده و در انتخاب بهترین گزینه به او کمک می‌کند.
مرحله دوم : قالب‌گیری و تصویربرداری با اشعه ایکس
پس از انتخاب گزینه درمانی مناسب، دندان‌پزشک از اسکن سه‌بعدی و تصویربرداری با اشعه ایکس از دهان استفاده می‌کند. امکان دارد از قالب‌گیری جهت کمک به ساخت پروتز و قالب دندان‌ها استفاده شود.
مرحله سوم : طراحی و ساخت پروتز
دندان‌پزشک تصاویر گرفته شده و قالب ساخته شده از دهان را به لابراتوار پروتز دندانی ارسال می‌کند. ساخت پروتز دندانی، روکش دندان و ایمپلنت، ونیر، اینله و انله در لابراتوار پروتز دندانی انجام می‌شود.
سپس پروتز دندانی مناسب بیمار در لابراتوار ساخته می‌شود. بسته به نوع پروتز مورد نیاز، روند ساخت پروتز در حدود 2 تا 3 هفته طول می‌کشد.
مرحله چهارم : تنظیم نهایی پروتز دندانی
پس از تکمیل ساخت پروتز، بیمار جهت ارزیابی و تنظیم پروتز به پزشک مراجعه می‌کند. دندان‌پزشک عملکرد و نحوه قرارگیری پروتز را بررسی می‌کند. در صورت لزوم تنظیمات جزئی در مطب پزشک انجام خواهند شد. سپس پروتز به صورت دائمی در محل مورد نظر قرار خواهد گرفت.
نتیجه استفاده از پروتز متحرک دندان
مدتی طول می‌کشد تا بیمار به استفاده از پروتز متحرک دندان عادت کند. در ابتدا استفاده از پروتز جدید برای بیمار دشوار است و مواردی مانند ترشح بیش از حد بزاق، دشواری در غذا خوردن یا صحبت کردن و اشکال در حرکت دادن زبان در دهان برای بیمار ناخوشایند می‌باشند. با گذشت زمان بیمار به تمامی موارد فوق عادت می‌کند.
مراقبت از پروتز دندان
رعایت نکات زیر در جهت مراقبت از پروتز دندان توصیه می‌شود:
رعایت بهداشت دهان و دندان
جهت جلوگیری از ایجاد عفونت، بایستی به طور مداوم از مسواک و نخ دندان استفاده شود. عفونت می‌تواند باعث ضعیف شدن لثه‌ها و تحلیل استخوان فک شود. در این صورت امکان لق شدن یا خارج شدن پروتز دندان وجود دارد.
استفاده از ابزار مناسب پروتز دندان
استفاده از ابزار مناسب پروتز دندان باعث حفظ و مراقبت از پروتز می‌شود. امکان دارد استفاده از نخ دندان و مسواک به طور مداوم به ترمیم و پُرکردگی دندان آسیب وارد کند.
مراجعه منظم به دندان‌پزشک
در صورت استفاده از پروتز دندان بایستی هر شش ماه یک بار به دندان‌پزشک مراجعه شود. دندان‌پزشک از سالم بودن ایمپلنت و پروتز اطمینان حاصل کرده و آن‌ها را جهت حفظ سلامت لثه‌ها به طور کامل تمیز می‌کند.
خودداری از مصرف دخانیات
مصرف دخانیات باعث کاهش جریان خون اطراف لثه‌ها و دندان می‌شود. در صورتی که دهان و لثه‌ها به مقدار کافی خون دریافت نکنند، روند بهبود لثه‌ها به تعویق افتاده و خطر تحلیل استخوان افزایش پیدا می‌کند.
خودداری از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که باعث ایجاد لکه بر روی دندان می‌شوند
قهوه و سودا از جمله مواردی هستند بر روی دندان لکه ایجاد می‌کنند. شیرینی، زغال اخته آبی و تمشک نیز می‌توانند سبب ایجاد لکه بر روی دندان شوند. استفاده از نی جهت نوشیدن مایعات و شستشوی دهان با آب می‌تواند احتمال ایجاد لکه بر روی دندان را کاهش دهد.
هزینه استفاده از پروتز دندان
هزینه استفاده از پروتز دندان به ماده مورد استفاده در ساخت پروتز (مانند فلز، آکریلات، بایو اچ پی پی) و نوع دندان مصنوعی مورد استفاده (آکریلات، کامپوزیت، پرسلن، زیرکونیا) بستگی دارد.
