لکه های سفید روی دندان کودکان (فلورسیس):علت و درمان

فلوروسیس دندان نوعی لکه دائمی روی دندان‌ها است که در اثر ازدیاد مجاورت سیستمی با فلوراید در زمان شکل‌گیری مینای دندان‌ کودک ایجاد می‌شود. بلع مقدار زیادی فلوراید روند معمول شکل‌گیری مواد معدنی دندان را مختل می‌کند. پی‌آمد این اختلال ازدیاد خلل و فرج روی دندان‌ها و کاهش مواد معدنی دندان‌ها است.

ظاهر فلورسیس

مینای عادی دندان مانند شیشه نیمه شفاف و نیمه مات است؛ اما ابتلا به فلوروسیس باعث ایجاد علائمی ازجمله کدر شدن و تغییر رنگ مینای دندان می‌شود. هر دو اثر از تغییراتی در ترکیب‌ مینای دندان نشأت می‌گیرد که از آن جمله می‌توان به کاهش مواد معدنی، بیشتر شدن خلل و فرج دندان و افزایش میزان فلوراید اشاره کرد. پیدایش لکه‌های سفید، لکه های قهوه ای و در موارد شدید ساییدگی و پیدایش حفره در دندان‌ها نیز از دیگر علائم  فلوروسیس می باشد.

علل ایجاد شدن لکه‌های سفید روی دندان

خردسالان، به ویژه کودکان زیر 6 سال، نمی‌توانند خمیردندان را هنگام مسواک زدن تف کنند. به این ترتیب کودک مقدار زیادی از خمیردندان روی مسواک را می‌بلعد. حال اگر خمیردندان حاوی فلوراید باشد، حجم بالایی از فلوراید به مرور وارد بدن کودک می‌شود و لکه‌های سفید روی دندان پدیدار می‌گردد.

کودکان یک تا سه ساله بیش از 80 % از میزان فلوراید جذب شده روزانه را از خمیردندان دریافت می‌کنند. برآورد می‌شود که کودکان 2 تا 3 ساله حدود 48 % ، کودکان 4 ساله 42 %، 5 ساله 34 % و 6 ساله 25 % از خمیردندان روی مسواک را قورت می‌دهند. این میزان برای کودکان 8 تا 12 ساله به 10 % کاهش می‌دهد و در بزرگسالان نیز 10 % یا کمتر است.

انواع لکه سفید روی دندان

 موارد خفیف و بسیار خفیف

اکثر موارد لکه سفید روی دنداندر دسته بسیار خفیف تا خفیف قرار می‌گیرد. در این حالت خطوط سفید گچی یا لکه‌ها یا خال‌های سفید کدری روی ناحیه‌های مجزایی از مینای دندان ایجاد می‌شود. احتمال شکل‌گیری این خطوط و لکه‌ها در هر بخشی از دندان وجود دارد. چنانچه لکه روی لبه جویدن دندان باشد، عارضه در اصطلاح “دندان با روکش برفی” نامیده می‌شود.

معمول است که الگوی لکه‌های سفید روی دندان حداقل تا حدی تقارن دوطرفه داشته باشد، یعنی این که دو دندان معادل در سمت چپ و راست دهان تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

موارد متوسط تا شدید

چنانچه مجاورت سیستمی با فلوراید بیشتر باشد، لکه سفید روی دندان نیز شدیدتر خواهد بود. بسیاری از این موارد باعث زرد یا قهوه‌ای شدن دندان‌ها می‌شود، همچنین ممکن است حفره‌هایی روی سطح دندان ایجاد شود. احتمال دارد که فلورسیس ابتدا به صورت ناحیه‌هایی مایل به سفید پدیدار شود و پس از آن به دلیل پایین بودن میزان مواد معدنی و متخلخل شدن دندان به مرور قهوه‌ای رنگ شود. کاهش مواد معدنی مینای دندان در موارد شدید به شکننده شدن مینای دندان می‌انجامد و به این ترتیب مینا به راحتی در اثر جویدن یا فعالیت‌های تحمیل کننده سایش به دندان آسیب می‌بیند.

لکه سفید روی دندان کودک صرفاً در صورتی بروز می‌یابد که کودک مقدار زیادی فلوراید را در زمان شکل‌گیری مینای دندان ببلعد. با این توصیف احتمال ابتلا به فلوروسیس از زمان تولد تا حدود 6 یا 7 سالگی بیشتر است. البته این آسیب تا مدتی مشخص نمی‌شود.

چون لکه‌های سفید روی دندان در زمان شکل‌گیری دندان و هنگامی ایجاد می‌شود که دندان هنوز در استخوان فک قرار دارد و از لثه بیرون نزده است، آسیب دیدن دندان تا زمان درآمدن آنها، یعنی تا رسیدن کودک به سنین 6 تا 12 سالگی مشخص نمی‌شود.

درمان

• اگر لکه سفید روی دندان خفیف باشد و فرد مشکلی با ظاهر دندان‌ها نداشته باشد، درمان ضرورتی ندارد. فلورسیس خفیف به ندرت استحکام مینای دندان را به خطر می‌اندازد.
• چنانچه لکه سفید روی دندان متوسط تا شدید باشد، به ویژه اگر لکه‌های تیره رنگ یا حفره‌های زیادی روی دندان ایجاد شده باشد، ترمیم دندان ضروری است و با توجه به شرایط بیمار و شدت عارضه بعد از تشخیص لکه‌های سفید به روش‌هایی مانند باندینگ، ونیر یا روکش انجام می‌شود.

سفید کردن دندان‌ها

سفید کردن دندان به منظور روشن کردن رنگ کلی دندان‌های آسیب دیده انجام می‌شود تا لکه‌های سفید روی دندان پوشانده شود. دندانپزشک بلیچینگ را با استفاده از ژل سفید کننده قوی‌ای انجام می‌دهد که با لیزر فعال می‌شود و نتیجه‌ای سریع و چشمگیر را به دست می‌دهد.

میکروابریژن

میکروابریژن روشی با حداقل تهاجم برای درمان لکه سفید روی دندان است و زمانی توصیه می‌شود که لکه‌ها محدود به لایه سطحی مینای دندان باشد و بتوان آن را برداشت. دندانپزشک اسید روی دندان می‌زند و سپس لایه نازکی از مینای دندان را با استفاده از سنگ خارا از روی دندان می‌ساید. سپس فلوراید موضعی و یک محلول خاص روی دندان زده می‌شود تا مواد معدنی دندان احیاء شود.

کامپوزیت باندینگ

برای درمان باندینگ دندانپزشک ابتدا سطح جلوی دندان را تراش می‌دهد، سپس دندان را با مواد کامپوزیتی سفید مخصوص پر کردن دندان ترمیم می‌کند. به این ترتیب لکه روی دندان با مواد همرنگ پوشانده می‌شود.

ونیر لامینت سرامیکی

ونیر لامینت سرامیکی یکی از روش‌های درمان لکه سفید دندان است که به دلیل نتایج زیبای آن طرفداران بسیاری دارد. لمینت روکش زیبایی نازکی با قطر کمتر از یک میلی متر است که پس از تراش دادن سطح جلویی دندان روی آن چسبانده می‌شود. ابتدا دندانپزشک از دندان‌ها قالب می‌گیرد و مدل تهیه شده را برای تهیه ونیر به لابراتوار دندانپزشکی می‌فرستد تا لامینتی تهیه شود که کاملاً اندازه دندان‌های بیمار است و لکه‌های فلوروسیس را به خوبی می‌پوشاند.

روکش

دندانپزشک برای قرار دادن روکش روی دندان، ابتدا اطراف دندان را تراش می‌دهد و سپس روکش زیبایی را روی دندان قرار می‌دهد. روکش گذاشتن تهاجمی‌ترین درمان لکه سفید روی دندان است.

پیشگیری

توصیه‌های زیر را رعایت کنید تا احتمال ایجاد شدن لکه‌ها و خال‌های سفید روی دندان فرزندتان به حداقل برسد:

• روش صحیح مسواک زدن و در دهان گرفتن دهانشویه را به فرزندتان آموزش دهید. بر مسواک زدن کودک نظارت کنید و مراقب باشید خمیردندان را قورت ندهد.
• در اکثر موارد میزان فراورده است که مشکل ایجاد می‌کند و غلظت فلوراید باعث فلورسیس دندان نمی‌شود. بنابراین حتماً خودتان یا یک فرد بزرگسال دیگر خمیردندان فلورایددار را روی مسواک بزنید و خمیردندان را در اختیار کودک قرار ندهید.
• قاعده کلی این است که برای کودکان دو سال و کوچک‌تر باید از پاک کننده‌های بدون فلوراید استفاده شود. در این باره از دندانپزشک راهنمایی بخواهید.
• خمیردندان فلورایددار را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید؛ چون برخی کودکان طعم آن را دوست دارند و خمیردندان جزء خوراکی‌های محبوبشان محسوب می‌شود!
• به جز خمیردندان، آب میوه‌های بسته بندی شده و نوشیدنی‌های طعم‌دار تهیه شده از آب نیز منبع غنی فلوراید هستند و نباید آنها را به فرزندتان بدهید. غلظت فلوراید در این فراورده‌ها بسیار بالاتر از حد مجاز 2 ppm ـ 0.7 است.