بی حسی موضعی و بیهوشی در دندانپزشکی

داروهای مسکن درد قوی که با نام داروهای بی‌حسی شناخته می‌شوند نه‌ تنها به بیمار کمک می‌کنند تا در طول عمل درمانی خود احساس راحتی بیشتری داشته باشد، بلکه پس از انجام عمل نیز این اثر را خواهند داشت. بی‌حسی روش‌های مختلفی داشته و از تزریق موضعی، تا آثار آرام‌بخشی ملایم نیتروس اکساید و حالت آرامش کامل با بیهوشی تزریقی (IV) متفاوت است. می‌توان یک روش بی‌حسی مناسب را انتخاب کرد که با استفاده از آن بتوانید عمل درمانی دندانپزشکی خود را بدون درد و ترس به انجام برسانید. روش بی‌حسی که برای بیمار و یا توسط خود او انتخاب می‌شود، به نوع عمل جراحی و سطح ترس و میزان درد بستگی خواهد داشت.

ترس از دندانپزشکی چیست؟

بسیاری از افراد به دلیل اضطراب و ترس از مراجعه به دندانپزشکی خودداری می‌کنند. این افراد ترس‌هایی دارند که معمولاً بسیار تشدید شده و غیرقابل تحمل می‌شوند. فوبیای دندانپزشکی یک اضطراب شدیدتر است که ممکن است باعث شود افراد نوبت دندانپزشکی خود را کلاً کنسل کنند یا حتی به مطب نروند. برای آرام کردن افراد مضطرب یا افرادی که فوبیای دندانپزشکی دارند، از روش‌های مختلف بی‌حسی می‌توان استفاده کرد.

انواع

بی‌حسی در سه نوع کلی وجود دارد؛ موضعی، ناحیه‌ای و عمومی. تمامی این روش‌ها بر روی دستگاه عصبی تأثیر گذاشته و می‌توان با روش‌های مختلف و داروهای متفاوتی، این روش‌های بی‌حسی را ایجاد نمود.

در ادامه نگاه مختصری به هر یک از این روش‌ها خواهیم داشت:

بی‌ حسی موضعی

یک داروی بی‌ حسی موضعی (که می‌توان آن را به شکل تزریقی، اسپری یا پماد مورد استفاده قرار داد) تنها یک ناحیه‌ی کوچک و خاص بدن را بی‌حس می‌کند (برای مثال یک پا، یک دست و یا تکه‌ای از پوست). لیدوکائین رایج‌ترین نوع بی‌حسی موضعی است که دندانپزشکان از آن استفاده می‌کنند.

در زمان استفاده از بی‌حسی موضعی، فرد بیدار یا اندکی خواب‌آلوده است، که این موضوع به نیازهای او بستگی دارد. بی‌حسی موضعی معمولاً برای مدت زمان کوتاهی مؤثر بوده و برای عمل‌های درمانی سرپایی و جزئی (زمانی که افراد برای جراحی مراجعه کرده و پس از آن می‌توانند در همان روز به خانه بروند) استفاده می‌شود. این روش بی‌حسی معمولاً برای افرادی که در کلینیک یا مطب (مانند مطب دندانپزشک یا متخصص پوست) تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند به کار گرفته می‌شود. داروی مورد استفاده در طول عمل جراحی و تا مدتی پس از آن، ناحیه‌ای که تحت درمان است، بی‌حس می‌شود تا ناراحتی‌های ناشی از درمان کاهش یابد.

روش‌های درمانی زیر در کلینیک دندانپزشکی نیازمند بی‌حسی موضعی می‌باشند

• عصب‌کشی
• کشیدن دندان 
• پر کردن عمیق دندان
• جراحی لثه 
• روش‌های زیبایی دندانپزشکی 
• روکش و بریج دندان
• کاشت دندان
• عمل‌های جراحی دهان

داروهای آرام‌بخش

داروهای آرام‌بخش با بی‌حسی متفاوت‌ هستند ولی در طول درمان‌های دندانپزشکی به‌عنوان مکملی برای بی‌حسی به کار می‌روند. در این روش از داروهای آرام‌بخش و ضد اضطراب برای کمک به حفظ آرامش فرد در طول درمان دندانپزشکی استفاده می‌شود. این کار سبب کاهش ناراحتی‌های طول عمل و همچنین ناراحتی‌های پس از آن می‌شود و احتمالاً باعث کاهش ترس شما از دندانپزشکی در آینده نیز خواهد شد. مدت‌زمان اثر این داروها بسته به نوع و دوز استفاده شده و همچنین مدت‌زمان عمل درمانی متفاوت خواهد بود. لازم است کسی شما را به مطب آورده و سپس شما را به خانه بازگرداند. پس از درمان تا مدت 24 ساعت شما نباید رانندگی کنید و یا فعالیت خطرناکی انجام دهید.

آرام‌بخش‌هایی که امروزه توسط دندانپزشکان مورد استفاده قرار می‌گیرند چهار نوع مختلف دارند:

• آرام‌بخش‌های خوراکی: آرام‌بخش‌های خوراکی مانند دیازپام را بسته به سطح اضطراب فرد، می‌توان شب قبل از نوبت دندانپزشکی و یا یک ساعت تا نیم ساعت قبل از آن به بیمار داد. آرام‌بخش‌های خوراکی باعث تسکین درد نخواهند شد و در نتیجه برای انجام درمان استفاده از بی‌حسی موضعی ضروری خواهد بود.
• آرام‌بخش‌های تزریقی وریدی (IV): همانند آرام‌بخش‌های خوراکی، آرام‌بخش‌های تزریقی نیز درد را تسکین نمی‌دهند و در نتیجه لازم خواهد بود تا از بی‌حسی موضعی همراه با آن‌ها استفاده شود.
• آرام‌بخش نیتروس اکساید: یکی از انواع آرام‌بخش‌های استنشاقی گاز نیتروس اکساید (که با نام گاز خنده نیز شناخته می‌شود) بوده که می‌تواند یک حالت آرامش را در بدن فرد القا کند. یک داروی بی‌حسی موضعی نیز همراه با این گاز مورد استفاده قرار می‌گیرد تا درد را به‌طور کامل خنثی کند.

افراد مناسب برای استفاده از داروهای آرام‌بخش

بیمارانی که به موارد زیر مبتلا هستند:

• اضطراب از دندانپزشکی
• حساسیت زیاد دندان
• مشکل در بی‌حسی
• مشکلات دندانی پیچیده
• ترس از آمپول
• زمان محدود برای تکمیل درمان دندانپزشکی
• آسیب شدید به دندان‌ها
• مشکل در کنترل حرکات بدن
• کودکان کم سن و سال که برای انجام دندانپزشکی همکاری نمی‌کنند.

بیماران مبتلا به فلج مغزی و یا بیماری پارکینسون بعضاً نمی‌توانند حرکات خود را کنترل کنند. بنابراین می‌توان از داروهای آرام‌بخش برای این افراد استفاده کرد.

افرادی که به عارضه‌های پزشکی خاصی مبتلا هستند باید قبل از استفاده از داروهای آرام‌بخش برای درمان دندانپزشکی، دندانپزشک خود را در جریان قرار دهند. استفاده از آرام‌بخش برای دندانپزشکی معمولاً برای افراد 18 سال و بالاتر انجام می‌شود. با این حال متخصصینی برای استفاده از این داروها بر روی کودکان وجود دارند که می‌توانند کودکانی که تحمل درمان دندانپزشکی را ندارند را درمان کنند.

بیهوشی عمومی

هدف از بیهوشی عمومی، بی‌هوش کردن کامل یک فرد و حفظ او در این حالت است. در این حالت، فرد در طول عمل هوشیاری ندارد و پس از عمل نیز هیچ خاطره‌ای از آن نخواهد داشت. بیهوشی عمومی می‌تواند از طریق تزریق وریدی یا IV (که معمولاً در آن یک سوزن به سیاهرگ بازو وارد می‌شود) یا از طریق استنشاق گازها و بخارهای مخصوص از طریق یک ماسک ایجاد شود.

چه زمانی استفاده از بیهوشی عمومی توصیه می‌شود؟

بیهوشی عمومی به‌عنوان آخرین گزینه‌ی ممکن در نظر گرفته شده و در صورتی انجام می‌شود که عمل درمانی یا نیازهای بیمار واقعاً آن را لازم داشته باشند. برخی از عواملی که باعث می‌شوند تا از بیهوشی عمومی استفاده شود عبارت‌اند از:

• اضطراب بسیار شدید از دندانپزشکی
• عدم پاسخ‌دهی بدن فرد به داروهای آرام‌بخش
• عمل درمانی تهاجمی با سطح ناراحتی‌های ایجاد شده‌ی بالا
• عدم توانایی ثابت نگه داشتن بدن برای انجام درمان
• ناتوانایی‌های رشدی

بی‌ حسی و ترس کودکان از دندانپزشکی

برخی از کودکان ترس دیرینه‌ای از دندانپزشکی داشته و رفتن به دندانپزشکی برای آن‌ها تجربه‌ای بسیار سخت است. با این وجود مهم است که کودکان به‌طور منظم توسط دندانپزشک کودکان معاینه شوند. توصیه‌هایی برای کنار آمدن با کودکانی که اضطراب و ترس شدید از دندانپزشکی دارند وجود دارد ازجمله:

• معاینات دندانپزشکی را در سنین پایین شروع کنید تا کودک شما با دندانپزشکی آشنا شده و با آن راحت باشد.
• کودک خود را وادار به رعایت مناسب بهداشت دهان و دندان کنید تا مراجعه به دندانپزشک به حداقل برسد.
• مراقب باشید ترس خود از دندانپزشکی را به کودک خود انتقال ندهید.

یکی از راه‌های مقابله با اضطراب کودکان از دندانپزشکی، مراجعه به دندانپزشک متخصص در زمینه کودکان است. اضطراب ناشی از تجربه دندانپزشکی، اگر به موقع درمان نشود، ممکن است در سنین بالاتر به ترس و فوبیای شدید از دندانپزشکی منجر شود. پیشنهادهای فوق می‌توانند به کاهش اضطراب کودکان نسبت به دندانپزشکی کمک کرده و برای حفظ بهداشت دهان و دندان مناسب باشند.

هزینه

یهزینه‌ی بی حسی تا حد بسیار زیادی به موقعیت جغرافیایی و دندانپزشک شما بستگی خواهد داشت. همچنین هزینه‌ی هر نوع بی‌ حسی یا بیهوشی اعمال شده متفاوت خواهد بود.

آرام‌بخش‌های تزریقی وریدی و بیهوشی عمومی کمتر در کارهای دندانپزشکی استفاده می‌شوند و بیهوشی عمومی نیز تقریباً به‌طور انحصاری برای عمل جراحی دندانپزشکی به کار می‌رود. این روش‌های بی‌حسی با خطرات و هزینه‌های اضافی همراه هستند و استفاده از آن‌ها ممکن است برای شما لازم نباشد.