درمان پوسیدگی و خرابی دندان

پوسیدگی دندان تقریباً در تمام افراد و با درجات مختلف در برهه‌ای از زندگی مشاهده می‌شود. پوسیدگی به معنی خرابی ساختار دندان است. پوسیدگی دندان می‌تواند هم بر مینای دندان (پوشش بیرونی دندان) و هم لایه عاج دندان اثر بگذارد  و شایع‌ترین دلیل لقی دندان در کودکان است. با رعایت بهداشت دهان و دندان و یک رژیم غذایی مناسب می‌توان از خرابی دندان‌ها جلوگیری کرد. سالمندان نیز مستعد پوسیدگی دندان هستند که اغلب ناشی از مصرف داروهای متعدد است.

دندان چگونه پوسیده می‌شود؟

پوسیدگی و دندان خراب زمانی رخ می‌دهد که ذرات غذای حاوی کربوهیدرات (قند و نشاسته) مانند نان، غلات، شیر، نوشابه، میوه‌ها، کیک یا آب‌نبات بر روی دندان‌ها باقی می‌مانند. باکتری‌هایی که در داخل دهان زندگی می‌کنند، این مواد غذایی را هضم کرده و آنها را به اسید تبدیل می‌کنند. باکتری‌ها، اسید، ذرات غذا و بزاق دهان با هم ترکیب شده و منجر به شکل‌گیری پلاک می‌شوند که روی دندان‌ها می‌چسبند. اسیدهای موجود در پلاک سطح مینای دندان‌ها را تجزیه کرده و سوراخ‌هایی بر روی دندان‌ها به نام کرم‌خوردگی یا پوسیدگی ایجاد می‌شوند.

چندین عامل که در دندان خراب و پوسیدگی نقش دارند عبارتند از:

• کم بودن فلوراید
• وضعیتی به نام خشکی دهان که در آن بدن به اندازه کافی بزاق تولید نمی‌کند.
• نقائص دندانی
• مراقبت ضعیف از دندان‌ها

چه کسانی دچار پوسیدگی دندان می‌شوند؟

بسیاری از افراد گمان می‌کنند که پوسیدگی دندان‌ تنها در کودکان وجود دارد، اما تغییراتی که در اثر افزایش سن ایجاد می‌شوند باعث مشکل پوسیدگی دندان‌ در بزرگسالان نیز خواهد شد. تحلیل لثه‌ها (به عقب رفتن بافت لثه از سطح دندان‌ها) که اغلب مرتبط با افزایش بروز بیماری لثه است، می‌تواند ریشه‌های دندان‌ها را در معرض پلاک‌ها قرار دهد. همچنین میل شدید به غذاهای حاوی شکر در زنان باردار می‌تواند آنها را مستعد پوسیدگی دندان‌ها کند.

پوسیدگی در اطراف لبه‌های مواد پرکننده دندان‌ها نیز در افراد بزگسال شایع است. از آنجایی که بسیار از افراد سالمند در دوران رشد از مزایای فلوراید و اقدامات مراقبتی مدرن برخوردار نبوده‌اند، اغلب دارای چندین دندان پرکرده می‌باشند. در طول سال‌ها، این مواد پرکننده ممکن است ضعیف شده و دچار شکستگی شوند و در نتیجه باکتری‌ها در شکاف‌های کوچک جمع می‌گردند و در نهایت باعث خرابی دندان خواهند شد.

علائم و عوارض

در مراحل اولیه، دندان خراب به ندرت باعث بروز علائم می‌گردد. هر چند هنگامی که پوسیدگی دندان برای مدت طولانی باقی بماند، شایع‌ترین علائم شامل دندان درد یا حساسیت دندان به سرما، گرما، شیرینی یا فشار می‌باشند. یک نشانه‌ی دیگر ممکن است بو و طعم بد دهان باشد.

متداول‌ترین عوارض زمانی رخ می‌دهند که پوسیدگی دندان به عصب، ریشه و ناحیه‌ی پایه‌ی دندان برسد. در این شرایط، ممکن است عصب دندان بمیرد و در صورت عدم درمان، آبسه می‌تواند رخ دهد.

تشخیص

دندانپزشک با انجام معاینات دهان و دندان، می‌تواند دندان‌های خراب و مشکلات پوسیدگی را تشخیص دهد. او قادر است ترک‌ها و سوراخ‌های کوچک را با استفاده از معاینه دقیق شناسایی کند و ناحیه‌هایی از دندان که به نرمی درآمده‌اند به علت پوسیدگی را تشخیص دهد. برخی از مشکلات دندانی، حتی اگر هنوز علائم خود را نشان ندهند، با استفاده از روش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی دندان قابل تشخیص هستند. این روش تصویربرداری به دندانپزشک کمک می‌کند تا مشکلاتی که هنوز قابل مشاهده نیستند یا بین دندان‌ها جاسازی شده‌اند را تشخیص دهد.

درمان پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان‌ها بسته به شدت و گستردگی آن به روش‌های مختلفی قابل درمان است.

پر کردن دندان

در صورتی که پوسیدگی گسترده نباشد، روش استاندارد برای درمان خرابی دندان، پر کردن دندان است. در این روش، بخش پوسیده‌ی دندان با مته برداشته شده و با یک ماده ترمیمی مانند آلیاژ نقره، طلا، سرامیک یا یک رزین کامپوزیتی جایگزین می‌شود. مواد ترمیمی بی‌خطر هستند. نگرانی‌هایی در مورد بی‌خطر بودن آمالگام نقره‌ای مبتنی بر جیوه مطرح شده، اما با هیچ گونه شواهد قابل اعتباری به اثبات نرسیده است. حساسیت به آمالگام نقره‌ای و سایر مواد ترمیمی نادر می‌باشد.

روکش

اگر پوسیدگی گسترده و ساختار باقیمانده‌ی دندان محدود باشد، از روکش استفاده می‌شود. در صورت نیاز به روکش، ناحیه‌ی پوسیده یا ضعیف شده‌ی دندان برداشته و ترمیم می‌شود و روکش بر روی باقیمانده دندان قرار می‌گیرد. روکش‌ها از طلا، سرامیک یا سرامیک متصل به فلز ساخته شده‌اند.

عصب‌کشی

اگر پوسیدگی باعث از بین رفتن عصب یا مغز دندان شود، عصب‌ کشی انجام خواهد شد. در طول این روش، مرکز دندان (شامل اعصاب، رگ‌های خونی و بافت‌ها) همراه با قسمت‌های پوسیده‌ی دندان برداشته می‌شوند. سپس ریشه‌ها با یک ماده مسدودکننده پر می‌شوند. در صورت لزوم می‌توان بر روی دندان پر شده روکش قرار داد. هزینه و قیمت عصب کشی دندان با توجه به شدت مشکل ایجاد شده و وضعیت دندان آسیب دیده متفاوت می باشد.

کشیدن دندان

اگر دندان‌ها به شدت پوسیده شده باشند بطوری که نیاز به کشیدن دندان باشد، ممکن است با روش‌های دیگر جایگزین گردند. این کار می‌تواند به معنی استفاده از بریج، ایمپلنت یا دندان مصنوعی باشد. بریج‌ها بطور معمول متشکل از سه یا تعداد بیشتری دندان مصنوعی متصل شده به هم هستند. بریج به محل خود چسبیده شده و بیرون نمی‌آید. در ایمپلنت، یک میخ تیتانیومی وارد استخوان نگهدارنده دندان می‌شود و با استخوان جوش می‌خورد و محکم در جای خود ثابت می‌شود. پس از آن، یک دندان مصنوعی را می‌توان به این میخ متصل کرد. می‌توان چندین دندان را با استفاده از ایمپلنت تعویض کرد. دندان‌های مصنوعی نوعی ست دندانی کامل یا جزئی هستند. این دندان‌ها معمولاً در کنار دندان‌های مجاور با استفاده از گیره یا تثبیت کننده‌های شیمیایی مختلف ثابت می‌شوند. می‌توان از ایمپلنت نیز به منظور ثابت نگه داشتن دندان‌های مصنوعی استفاده کرد که ممکن است بصورت پیچی یا ضربه‌ای باشند.

در حال حاضر، چندین روش جدید در حوزه درمان دندانپزشکی در حال توسعه می‌باشد. یکی از تکنیک‌های آزمایشگاهی جدید، استفاده از نور فلورسنت برای زودتر تشخیص دندان‌های خراب است که با روش‌های معمولی مانند رادیوگرافی یا معاینه دندانپزشکی به سختی قابل تشخیص هستند. در حالتی که پوسیدگی به‌صورت زودهنگام تشخیص داده شود، ممکن است از پیشرفت آن جلوگیری شود.

همچنین، محققان در حال تحقیق بر روی پرکننده‌های هوشمند هستند که تدریجی فلوراید را در طول زمان آزاد کنند. این پرکننده‌ها اهدافی را دنبال می‌کنند که با آزادسازی فلوراید در محدوده اطراف خود و دندان‌های همجوار، از پوسیدگی بیشتری جلوگیری نمایند.

پیشگیری

برای پیشگیری از پوسیدگی دندان:

• دندان‌های خود را حداقل دو بار در روز با استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید و ترجیحاً بعد از هر وعده غذایی و بخصوص قبل از خوابیدن مسواک بزنید.
• روزانه بین دندان‌های خود را با نخ دندان یا پاک‌کننده‌های بین دندانی تمیز کنید.
• مواد غذایی مغذی و متعادل مصرف کنید و مصرف تنقلات را محدود نمایید. از کربوهیدرات‌ها مانند آب نبات، چیپس و پفک که می‌توانند در بین وعده‌هایی غذایی بر روی سطح دندان‌ها باقی بمانند، اجتناب کنید. در صورت خوردن غذاهای چسبنده، پس از مصرف دندان‌های خود را مسواک بزنید.
• در مورد استفاده از فلوراید مکمل که باعث تقویت دندان‌ها می‌شود، با دندانپزشک خود مشورت کنید.
• در مورد سیلانت دندان (یک پوشش محافظتی پلاستیکی) که بر روی سطوح جونده‌ی دندان‌های عقب (دندان‌های آسیا) جهت پیشگیری از پوسیدگی آنها قرار می‌گیرند، از دندانپزشک خود سوال کنید.
• آب حاوی فلوراید بنوشید. حداقل یک لیوان آب حاوی فلوراید در روز برای محافظت از پوسیدگی دندان در کودکان لازم است.
• بطور منظم جهت تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌ها و معاینه دهان و دندان به دندانپزشک خود مراجعه کنید.

محققان در حال اختراع روش‌های نوین برای پیشگیری از پوسیدگی دندان هستند. یک مطالعه نشان داده است که یک آدامس حاوی زایلیتول به عنوان شیرین‌کننده باعث کاهش رشد باکتری‌هایی می‌شود که پوسیدگی دندان را ایجاد می‌کنند. همچنین، تحقیقات بر روی چندین ماده که به آرامی فلوراید را آزاد می‌کنند و در پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها مؤثر هستند، در حال انجام می‌باشد. محققان همچنین در حال بررسی خمیردندان‌ها و دهان‌شویه‌هایی هستند که می‌توانند از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری کنند و در بهبود وضعیت آنها سهیم باشند.